cash. eğitim öğretim ile ilgili belgeler > İl İl Türkiyemiz Ve Özellikleri > Bursa'nın Özellikleri, Bursa İle İlgili Bilgiler, Tanıtımlar BURSA’NIN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ, İKLİMİ BURSA’NIN ÖZELLİKLERİ, BURSA İLE İLGİLİ BİLGİLER, TANITIMLAR Bursa 40 derece boylam ve 28 - 30 derece enlem daireleri arasında Marmara Denizinin güneydoğusunda yer alan, toplam il nüfusu 2000 Yılı Genel Nüfus Tespit sonuçlarına göre ile Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Bursa ili doğuda Bilecik, Adapazarı, kuzeyde İzmit, Yalova, İstanbul ve Marmara Denizi, güneyde Eskişehir, Kütahya, batıda Balıkesir illeriyle çevrilidir. Marmara Denizi'nin güney doğusunda yer alan Bursa'nın Marmara Denizi'ndeki kıyılarının uzunluğu 135 kilometredir. İlin en önemli yükseltisi, aynı zamanda kayak merkezi ve milli park da olan Uludağ'dır. Belli başlı göller ise İznik Gölü ve Uluabat Gölü'dür. Denizden yüksekliği 100 metre olan Bursa, genelde ılıman bir iklime sahiptir. Buna rağmen bölgelere göre iklim farklılıkları gösterir. Güneyde Uludağ'ın bilgi sert iklimi ve bol yağışlarına karşılık, kuzeyde Marmara'nın yumuşak iklimi hüküm sürmektedir. İlde kışlar genel olarak çok yağışlı, yazlar ise kuraklığa sebep olmayacak derecede yağışlı geçer. İlin en sıcak ayları Temmuz - Eylül, en soğuk ayları ise Şubat - Mart'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 706 İlde ortalama nispi nem % 69 civarındadır. İlin yüzey şekilleri, birbirlerinden eşiklerle ayrılmış çöküntü alanlarıyla, dağlar halindedir. Çöküntü alanlarının başlıcalarını İznik ve Uluabat gölleriyle Yenişehir, Bursa ve İnegöl ovaları oluşturmaktadır. Toplam yüzölçümü km2 olan Bursa ili topraklarının % 17'sini ovalar oluşturmaktadır.. “BURSA’NIN ÖZELLİKLERİ, BURSA İLE İLGİLİ BİLGİLER, TANITIMLAR ” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN >>>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYINYorumu Çok güzel olmuş elinize emeğinize sağlık ->Yazan Eren 14. **Yorum** ->Yorumu Harika bir site olmuş elinize sağlık çom isime yaradi ->Yazan Eren 13. **Yorum** ->Yorumu ben bayıldım kim yaptıysa ellerine sağlık ->Yazan Azra 12. **Yorum** ->Yorumu Gerçekten çok güzel bir site işime çok yaradı Teşekkürler ->Yazan Star ->Yazan Recep ->Yorumu Site için herkesin eline §aqLik cøk Te§ekkµR Ederim ... ->Yazan elif ->Yorumu süperr site çok güzel anlamli cumleler kelimeler bayildim. ->Yazan gajk ->Yorumu çok tesekkür ederim yardiminiz için performans ödeviminde kullandim. ->Yazan e*s*r*a*r*e*n*g*i*z ->Yorumu sagol tesekkür ederim çok ise yaradi. ->Yazan seda ->Yorumu bence de güzel bi site D. ->Yazan MERVE ->Yorumu Helal olsun valla süper site proje ve performanslardan 100 üzerinden notlar aliyorum. Çok tesekkürler.. ->Yazan esra ->Yorumu çok güzel bir site bu site sayesinde arastirmadan 100 aldim tesekkürler.... ->Yazan aysenur ->Yorumu gerçekten harika bir site olmus kisaca muhtesem bir site..... ->Yazan sibelcan ->Yorumu çok güzel tam da isime yaradi. ->Yazan ABDULLAH ->Yorumu ÇOK GÜZEL SITE OLMUS DEVAMINI BEKLERIM. >Yazan emel >Yorum gerçekten harika bir site olmuş bu nasıl emek tir helal olsun>>>YORUM YAZ<<< Türkiye'nin Beşeri Coğrafyası NÜFUS Nüfus, belirli bir yerde yaşayan insan sayısını ifade eder. NÜFUS ARTIŞI Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki fark nüfus artışını gösterir. Bir ülkede doğum oranı fazla, ölüm oranı az ise nüfus artışı meydana gelir. Ölüm oranı doğum oranından fazla olursa, nüfusta azalma meydana gelir. Genellikle az gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı fazla, gelişmiş ülkelerde ise nüfus artış hızı azdır. ● Nüfus artış hızı kalkınma hızından yüksek ise, ülkenin gelişimi yavaşlar veya geriler. ● Nüfus artış hızı kalkınma hızından düşük ise, ülkenin gelişimi artar. Nüfus artışının olumlu sonuçları olduğu gibi, olumsuz sonuçları da olabilmektedir. TÜRKİYE'DE NÜFUS SAYIMLARI VE SONUÇLARI Nüfusla ilgili bilgiler, genellikle nüfus sayımı sonuçlarından elde edilir. Bu sayımlarla nüfusun sayısı, meslek grupları, yaş durumu, eğitim, ailedeki nüfus sayısı, kadın - erkek nüfusu, nüfus artış hızı gibi bilgiler elde edilebilir. Türkiye'de ilk nüfus sayımı 1927 yılında, en son nüfus sayımı ise, 22 Ekim 2000 tarihinde yapılmıştır. ● 1927 - 2000 yılları arasında nüfus yoğunluğu ve miktarı sürekli artmıştır. ● 1927 yılında 13,6 milyon olan nüfus, 1997 yılında 62,8 milyona yükselmiş, 2000 yılındaki son sayımda 70 milyon civarında olmuştur. ● Nüfus artış hızı en az 1940 - 1945 yılları arasında, en fazla 1955 - 1960 yılları arasında gerçekleşmiştir. TÜRKİYE'DE NÜFUSUN DAĞILIŞI Türkiye'deki coğrafi bölgeler, bölümler ve yöreler arasında nüfus miktarı ve yoğunluğu yönünden önemli farklar bulunmaktadır. Türkiye'de nüfusun farklı dağılışında etkili olan faktörler şunlardır 1. Fiziki Faktörler a. İklim özellikleri Ülkemizde nüfusun yoğun olduğu yerlerin, genelde kıyı bölgeler olmasında ılıman iklimin büyük etkisi vardır. Kurak ve kışları aşırı soğuk geçen yerlerde nüfus fazla yoğun değildir. b. Yerşekilleri Ülkemizde yüksek ve engebeli yerlerde nüfus azdır. Doğu Anadolu Bölgesi, Taşeli plâtosu, Menteşe yöresi gibi yerler bunlara örnek verilebilir. c. Toprak özellikleri Verimli toprakların bulunduğu alanlar Çukurova, Gediz, B. Menderes nüfusça kalabalık iken, Tuz Gölü çevresi gibi yerlerde verimsiz topraklar bulunduğundan nüfus çok azdır. 2. Beşeri Faktörler a. Sanayileşme Bütün Dünya'da olduğu gibi Türkiye'de de, sanayileşmenin arttığı yerlerde nüfus yoğunluğu artmıştır. İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa, Adana ve İzmir buna örnektir. b. Tarım Tarımın geliştiği yerler yoğun nüfusludur. Çukurova, Gediz, Bafra ve Çarşamba ovaları çevresi gibi. c. Yeraltı kaynakları Madenlerin veya enerji kaynaklarının işletilmesinde yoğun nüfusa ihtiyaç olduğundan, bu alanlarda da nüfus fazladır. Zonguldak, Soma, Elbistan buna örnektir. d. Turizm Ülkemizde, Ege ve Akdeniz kıyılarındaki merkezlerde turizmden dolayı nüfus yoğunlaşmıştır. e. Ulaşım Ulaşım yolları kavşağında bulunan illerimizin nüfusu artmıştır. Eskişehir, Ankara, Kayseri, İstanbul gibi illerin gelişmesinde, ulaşım yolları üzerinde bulunmaları da etkili olmuştur. NÜFUS YOĞUNLUĞU 1. Aritmetik Nüfus Yoğunluğu Bir ülke veya bölgedeki toplam nüfusun, o ülke veya bölgenin yüzölçümüne bölünmesiyle elde edilen sayıya, aritmetik nüfus yoğunluğu denir. Türkiye'nin aritmetik nüfus yoğunluğu, 2000 yılında gerçek alana göre 83,3 iz düşüm alana göre 87,5'tir. Ancak, bu yoğunluk çok kaba olarak nüfusun dağılışını gösterir ve sadece ülkelerin nüfus yoğunluklarını kıyaslamak için kullanılır. 2. Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Bir ülkede veya herhangi bir sahada, tarım ve hayvancılıkla geçinen nüfusun, tarımsal alana bölünmesiyle elde edilen nüfus yoğunluğuna tarımsal nüfus yoğunluğu denir. Bu yöntem, aritmetik nüfus yoğunluğuna göre, daha gerçekçidir. Genel olarak, tarımsal nüfus yoğunluğu, dağlık alanlarımızda fazla, geniş tarımsal ovalarımızda ise düşüktür. 3. Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Toplam nüfusun, ekili - dikili alanlara bölünmesiyle ortaya çıkan yoğunluğa fizyolojik nüfus yoğunluğu denilmektedir. TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ NÜFUS YAPISI Bir ülke nüfusunun cinsiyet, yaş, eğitim, ekonomik durumu gibi özellikleri o ülkenin nüfus yapısını gösterir. 1. Nüfusun yaş grupları ve cinsiyetlere göre dağılımı ● Nüfusun yaş durumu Nüfus, yaş gruplarına göre, genç, olgun ve yaşlı olmak üzere 3 kısma ayrılır. 0 - 14 - Genç nüfus 15 - 64 - Olgun nüfus 65 + … - Yaşlı nüfus Bu sınıflamaya göre, Türkiye nüfusunun 1990 yılında yaş gruplarına göre dağılımı şu şekildedir Buna göre, ülkemizde genç nüfus fazla, yaşlı nüfus azdır. Bunun en önemli nedeni olarak doğum oranının fazlalığı söylenebilir. Türkiye'de, 0 - 14 yaş grubundakilerin fazla olması beslenme, giyinme ve eğitim ihtiyaçlarının gözönüne alınması gerektirmektedir. Bu alanda yapılan yatırımlara demoğrafik yatırımlar denir. Çalışan nüfusun, bakımına muhtaç olduğu için, 0 - 14 ile 65 ve üzeri yaş grubuna aynı zamanda bağımlı nüfus denilmektedir. Bağımlı nüfus oranı, gelişmiş ülkelerde az iken, az gelişmiş ülkelerde fazladır. Türkiye'de 1955 ve 2000 yılları nüfus grafikleri 1955 yılı Türkiye nüfus grafiği Bu grafik, Türkiye'nin gelişmekte olduğunu gösterir. 0 - 4 yaş grubunun oluşturduğu tabanın çok geniş olması, doğum oranının çok yüksek olduğunu göstermektedir. 2000 yılı Türkiye nüfus grafiği Bu grafikten de, Türkiye'nin gelişmekte olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, 0 - 4 yaş grubu, 1955 yılına göre daha dardır. Bu da ülkemizde doğum oranının azaldığını göstermektedir. ● Nüfusun cinsiyet durumu 1945 yılındaki sayıma kadar, ülkemizde kadın nüfusunun erkek nüfustan daha fazla olduğunu görüyoruz. Bu durumda, Kurtuluş Savaşı ve Birinci Dünya Savaşı tehlikesi etkili olmuştur. Fakat, 1945'ten sonra erkek nüfusu kadın nüfusunu geçmiştir. Şu anda erkek nüfus % 1,2 oranında fazlalık gösterir. Türkiye'de dışarıdan göç alan İstanbul, Ankara, İzmir gibi merkezlerde erkek nüfus fazla iken, dışarıya göç veren Trabzon, Tokat, Yozgat gibi merkezlerde kadın nüfusu daha fazladır. 2. Aktif Nüfus Aktif nüfus, çalışan nüfus veya faal nüfus olarak da adlandırılır. 15 - 64 yaş arasındaki nüfusa çalışma çağındaki nüfus denilmektedir. Bu nüfusun hepsi bir işte çalışmaktadır. Çalışabilecek yaştaki nüfus içinde, çalışan nüfus oranı ne kadar çoksa, işsizlik oranı o kadar azdır. Genellikle, sanayileşmiş ve buna bağlı olarak gelişmiş ülkelerde işsizlik az iken, az gelişmiş ülkelerde işsizlik fazladır. 3. Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre dağılımı Ekonomik faaliyetler üç büyük gruba ayrılır. Bunlar ● Tarım Tarım, hayvancılık, ormancılık, vs. ● Sanayi Endüstri, madencilik, vs. ● Hizmet İnşaat, ticaret, turizm, vs. sektörleridir. Az gelişmiş ülkelerde, toplam çalışan nüfusun % 90'a yakını tarımsal nüfus özelliği taşır. Gelişmiş ülkelerde ise tarımsal nüfus % 10 civarındadır. Diğer nüfus, hizmet ve sanayi sektöründe çalışmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde, sanayi ve hizmet sektöründe çalışan nüfus, gelişmiş ülkelere göre daha azdır. Türkiye'de nüfusun 1927 - 2000 yılları arasındaki sektörel dağılımı. Sanayi ve hizmet sektöründeki nüfusun büyük bölümü, Marmara Bölgesi'ndeki Çatalca - Kocaeli ve Güney Marmara bölümlerinde yoğunlaşmıştır. İzmir, Ankara, Eskişehir, Adana, Mersin, Zonguldak, Ereğli, Karabük, Gazi Antep, Kayseri, Denizli, Konya gibi illerde sanayi nüfusu yoğundur. 4. Nüfusun Eğitim Durumu 6 yaşını bitiren nüfusa, tüm Dünya'da eğitim verilmeye çalışılır. Eğitim okur - yazarlık, ilköğretim, lise ve üniversite olmak üzere sınıflandırılabilir. 1990 yılına göre, Türkiye'deki faal nüfusun % 55'e yakınını ilkokul mezunları, % 7,4'e yakınını okur - yazar, % 5'e yakınını ortaokul ve lise mezunları, % 4'ünü de üniversite mezunları oluşturmaktadır. 5. Nüfusun Kırsal - Kentsel Durumu Türkiye'de nüfusu az olan yerleşmelere kır nüfusu, fazla olan yerleşmelere de kent nüfusu denilmektedir. 2000 yılındaki sayımda kent nüfusu % 65,01'e ulaşmıştır. Bu sonuç, ülkemizde sanayi ve hizmet sektöründe çalışan nüfusun arttığını göstermektedir. Yukarıdaki grafikler, Türkiye'nin kentsel ve kırsal nüfus değişimlerini daha iyi ifade etmektedir. Dikkatle inceleyiniz. NÜFUS HAREKETLERİ GÖÇLER İnsanların, doğdukları yerden başka yerlere geçici ya da sürekli olmak üzere taşınmasına göç denir. A. İÇ GÖÇLER Ülke içerisinde, nüfusun yer değiştirmesine iç göç denir. İç göçlerle bir ülkenin toplam nüfusunda değişme olmaz. Sadece, bölgelerin ve illerin nüfusunda artma ya da azalma meydana gelir. İç göçler, sürekli ve mevsimlik göçler olmak üzere ikiye ayrılır. 1. Sürekli İç Göçler Ülke içerisinde yer değiştiren insanların, göç ettikleri yerlere yerleşmesiyle gerçekleşir. Türkiye'de, Cumhuriyetin başlangıcından günümüze kadar, özellikle kırsal alanlardan kentlere doğru hızlı bir göç olayı görülmektedir. İç göçün nedenleri ● Kırsal alanlardaki hızlı nüfus artışı ● Miras yoluyla tarım alanlarının daralması ve ailelerin geçimini karşılamaması ● Tarım alanlarının yetersiz gelmesi ve erozyonun artmasıyla toprağın verimsiz hale gelmesi ● Tarımda makineleşmenin artması ve buna bağlı olarak tarımsal işgücünün azalması ● Kırsal kesimde iş imkanlarının sınırlı olması ● Ekonomik istikrarsızlık ve sosyal problemler ● Eğitim ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği ● İklim ve yerşekillerinin olumsuz etkileri ● Kentlerde sanayinin gelişmiş olmasından dolayı iş olanaklarının fazlalığı ● Kentlerde eğitim ve sağlık hizmetlerinin yaygınlığı İç göç, özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerindeki illerde daha fazla olmaktadır. Yüksek oranda göç alan şehirlerin başlıcaları şunlardır İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Şanlı Urfa, Antalya, Mersin, Konya, Samsun, Gazi Antep, Diyarbakır gibi illerdir. İç göç, ülkemizde özellikle sanayileşmiş merkezlere daha fazla olmaktadır. 2. Mevsimlik İç Göçler Kırsal kesimdeki bazı ailelerin büyük şehirlere, tarımın yoğun olarak yapıldığı yerlere, yaz turizminin geliştiği yerlere bir müddet çalışmak üzere göç etmeleri ile gerçekleşir. Yaylaya çıkma olayı da mevsimlik göçler içerisinde yer alır. Mevsimlik göçlerle Adana, Mersin, Hatay, Aydın, Muğla, Antalya gibi merkezlerde, yaz ile kış mevsimleri arasındaki nüfus miktarlarında önemli değişmeler olmaktadır. B. DIŞ GÖÇLER Bir ülkeden diğer bir ülkeye yapılan göçlere dış göç denir. Dış göçler ve Türkiye Ülkemize 1923 - 1989 yılları arasında çoğu Balkan ülkelerinden olmak üzere 2,2 milyon göç olmuştur. Bu sayı nüfusumuzun % 5'ini oluşturur. 1950'den sonra, başta Almanya olmak üzere yurt dışına işçi gitmeye başlamıştır. Bugün Fransa, Belçika, Hollanda, İngiltere, İsveç, ABD, Avustralya, Libya, S. Arabistan, Kuveyt ve Orta Asya ülkelerinde işçilerimiz bulunmaktadır. 1961 - 1986 yılları arasında Türkiye'den yurtdışına yapılan resmi işçi göçü Türkiye'den yurt dışına göç sonucunda; ● Ülkemize giren işçi dövizi artmıştır. ● Ülke turizminin gelişmesi sağlanmıştır. ● Türk ticaretinin yaklaşık % 20 sine kaynak sağlanmıştır. ● Artan nüfusun işsizlik sorununa kısmen çözüm bulunmuştur. YERLEŞME İnsanların, çok farklı türdeki konutlarda, yaşamlarını toplu ya da dağınık şekilde sürdürmelerine yerleşme denir. YERLEŞME ÇEŞİTLERİ A. KIRSAL YERLEŞME Türkiye'de, nüfusu altında olan yerleşmelere denmektedir. Kır yerleşmeleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin birlikte yapıldığı ya da ön plana çıktığı yerleşmelerdir. Kırsal yerleşmelerin bazılarında yerleşik hayat tarzı köy gibi, bazılarında konar - göçerlik veya yaylacılık gibi yarı yerleşik tarz görülür. Kırsal kesimde yerleşmeler toplu ve dağınık olmak üzere ikiye ayrılır. Toplu Yerleşme Evlerin birbirine yakın olduğu yerleşme biçimidir. Suyun az olduğu yerlerde ve arazinin düz olduğu ovalık alanlarda insanlar toplu olarak yerleşmişlerdir. Türkiye'de İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde su kaynakları az olduğu için toplu yerleşmeler fazladır. Dağınık Yerleşme Suyun yağışların bol olduğu yerlerde, arızalı ve eğimli bölgelerde, evlerin birbirinden uzak olduğu bahçeler içerisinde insanlar dağınık olarak yerleşmişlerdir. Türkiye'de Karadeniz Bölgesi, dağınık yerleşmenin en yaygın olarak görüldüğü yerdir. Dağınık yerleşmede su fazlalığı ve yerşekillerinin engebeliliği etkilidir. Kırsal yerleşme çeşitleri a. Köy altı yerleşmeleri Çiftlik, mezra, kom, divan, oba, yayla gibi yerleşmelere denir. Bunlar köylerden küçüktür. Daha çok, hayvancılık amaçlı veya yazları serinlemek amacıyla kurulmuştur. Doğu Anadolu, G. Doğu Anadolu, Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde yaygındır. b. Köyler c. Bucak ve nahiyeler Kırsal meskenlerin yapımında kullanılan malzemeler doğal çevre ile yakından ilişkilidir. Çevrede taş malzemeler yaygınsa konutlarda taş kullanılır. Ormanlık yörelerde meskenlerde daha çok ahşap kullanılır. Taş ve ahşap malzemenin bulunmadığı yarı kurak bölgelerde, meskenlerde kerpiç malzeme kullanılır. ● Taş meskenler Köylerimizde çok rastlanan mesken tiplerinden biri olup, daha çok Akdeniz, Ege ve Doğu Anadolu bölgelerinde rastlanır. ● Ahşap meskenler Ahşap köy meskenlerinin en yoğun olduğu yerler ormanlık yörelerimizdir. Daha çok, Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Güney Marmara'da yaygındır. ● Kerpiç meskenler Ülkemizde İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olarak görülür. B. KENTSEL YERLEŞME ŞEHİRLER Türkiye'de, nüfusu den fazla olan yerleşmelere kentsel yerleşme denmektedir. 1935'e kadar nüfusun % 80'i köylerde otururken, kent nüfusu % 20'sini oluşturuyordu. 2000 yılında yapılan sayım sonuçlarına göre, ise nüfusun % 65,01'i kentlerde % 34,99'u kırsal kesimde toplanmıştır. Türkiye'de kentleşme hızı sanayileşme hızından daha yüksektir. Bu durum gecekondulaşma gibi bir çok problemi beraberinde getirmiştir. 1997 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, kentleşme oranının en yüksek olduğu bölge Marmara'dır. Bu durum, bölgenin çok göç aldığını ve sanayileşmede ileri gittiğini gösterir. Marmara'yı, Ege, İç Anadolu, Akdeniz, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgeleri takip eder. Kentleşme oranı en az Karadeniz Bölgesi'nde görülür Editör 3 Türkiye'nin Beşerî Coğrafyası ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım eğitim öğretim kaynakları tuana gerçekten güzel teşekkur ederım sizlere - Ödevimde bana yardımcı oldugunuz için 2020-03-31 Sevgili Öğrenciler bu yazımızda 2021-2022 Anadol Yayıncılık Sosyal Bilgiler Ders Kitabı sayfa 122-123-124 cevaplarını Yayınları Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Cevapları Anadol Yayıncılık Sosyal Bilgiler ders kitabı cevapları yeni müfredata uygun bir şekilde alanında uzman kişilerin desteğiyle Anadol Yayıncılık Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Sayfa 122 CevaplarıH. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları Seçmeli Cevapları1- B2- B3- A4- B5- D6- A7-B Anadol Yayıncılık Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Sayfa 123 Cevapları8- Aşağıda verilen soruların cevaplarını defterinize Ülkemizi jeopolitik açıdan dünya üzerinde önemli hâle getiren göreceli konum özelliklerini ifade ediniz.➜ Yer şekilleri kısa mesafede değişiklik gösterir.➜ Üç kıtanın birbirine yaklaştığı yerde.➜ Yakın bir jeolojik zamanda oluşmuştur.➜ Ortalama yükseltisi fazladır 1132 m.➜ Dağlar genel olarak doğu-batı doğrultusunda uzanır.➜ Farklı iklim özellikleri Aynı gün ve aynı saatte yapılan sıcaklık ölçümlerinde Antalya’nın Erzurum’a göre daha sıcak olduğu gözlemlenmiştir. Bu durumun sebeplerini açıklayınız. Kuzey Kutbuna doğru gidildikçe hava soğur, ekvatora yaklaşıldıkça hava ısınır. Antalya Erzurum’a göre daha güneyde olduğu için ekvatora yakınlıktan dolayı hava sıcaklığı konusunda Erzurum’dan daha yüksek sıcaklıklara sahiptir. Ayrıca Antalya özel konum itibari ile denize kıyısı olmasından dolayı da Erzurum’dan daha yüksek sıcaklıklara Ülkemizin temel beşerî coğrafya özelliklerinin neler olduğunu belirtiniz. 4. Muson ikliminin görüldüğü yerde bulunan insanların yaşantılarının nasıl etkilendiğini iklimi, tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir. Görkemli yağmur bulutları, aralıksız yağış ve güçlü rüzgarları başta gelen özelliğidir. En yağışlı iklim tipidir dolayısı ile sık sık sel felaketi görünür. Buralarda Yaz mevsimleri ılık ve yağışlı, kışlar kuru soğuk Anadol Yayıncılık Sosyal Bilgiler Ders Kitabı Sayfa 124 Cevapları1 Bu ünitede neler öğrendiniz?Beşeri coğrafyanın özellikleri, fiziki coğrafyanın özellikleri, özel ve coğrafi konum, matematiksel konum gibi konuları Bu ünitede başarılı olduğunuz konular hangileriydi? Özellikle paralel, meridyen konularında geçmiş bilgilerim sayesinden Bu ünitede öğrendiğiniz bilgileri hayatınızın hangi alanlarında kullanabilirsiniz? Özellikle coğrafya ile ilgili araştırmalarda rahatlıkla Bu ünitede hangi konular ilginizi çekti?Özellikle beşeri ve fiziki coğrafya ile matematiksel konumun işlendiği üniteleri Bu ünitede öğrendiğiniz bilgilerden size en ilginç gelen hangisiydi? Muson ikliminin özellikleri ve nerelerde görüldüğü bilgileri beni baya Bu ünitede hangi konuları anlamakta zorlandınız? Bu konularla ilgili aklınıza takılanlar hakkında kitap, dergi, ansiklopedi ve Genel Ağ gibi kaynaklardan araştırma MEB VE ANADOL YAYINCILIK SOSYAL BİLGİLER DERS KİTABI DİĞER SAYFA CEVAPLARI İÇİN TIKLAYINIZ. 6. Sınıf İslamiyet ve TürklerBüyük Selçuklular Dönemi’ne ait gelişmelerBu dönemde önemli kültürel gelişmeler yaşanmıştır. Selçuklu veziri Nizamülmülk yazdığı eserler ve açtığı eği-tim kurumlarıyla döneme damgasını KitabıMelikşah’ın emri üzerine Nizamülmülk tarafından yazılan “Siyasetname” adlı eser dönemin önemli kaynak-larındandır. Eserde Nizamülmülk’e göre en iyi devlet düzeninin nasıl olabileceği, başarılı bir hükümdarın neleryapması gerektiği anlatılmaktadır Selçuklu Sultanı Alparslan ve Melikşah Dönemi’nde vezirlik yapan Nizamülmülk’ün çalışmalarıyla Niza- miye Medreseleri kurulmuştur. Bu medreseler planları, teşkilatları ve müfredatlarıyla tarihte önemli bir yer tutar.➤➤ C Ekonomik Alanda Yaşanan Değişimlerİlk Müslüman Türk devletlerinde ticaret yolları üzerinde kervanların konaklayabilecekleri kervansaraylar yapıl-mıştır. Türklerin Müslüman olmasından sonra genişleyen İslam toprakları üzerinde ortaya çıkan kervansaraylar,Selçuklular zamanında en gelişmiş şeklini bakılınca bir kale gibi görünen; içlerine girildiği zaman kervan kafilelerinin her türlü ihtiyaçlarını karşıla-yacak bir yapıya sahip olan bu binalar, Selçuklu sultanları ve yüksek devlet görevlileri tarafından büyük ticaretyolları üzerinde 30-40 kilometrelik mesafede bir yaptırılmışlardı. Kervansaray 516. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 18 Kazanım Türklerin İslamiyet’i kabulleri ile birlikte siyasi, sosyal ve kültürel alanlarda meydana ge- len değişimleri fark eder. 1. Aşağıda verilen bilgilerden Gaznelilerle ilgili olanlara “” işareti koyunuz. 1. En ünlü hükümdarları Gazneli Mahmud’dur.  2. Anadolu’ya seferler düzenleyerek Anadolu’nun Türkleşmesini sağlamışlardır. 3. İlk Müslüman Türk devletidir ve kurulduğu bölgede tamamen Türk nüfus yaşamaktadır. 4. Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek İslamiyet’i yaymıştır.  5. Yunus Emre ve Mevlana Celaleddin Rumi gibi alimler Gazne sarayında ye- tişmiştir. 6. Bugünkü Afganistan, Pakistan ve Hindistan bölgesinde yaşamışlardır.  7. Ünlü bilim insanı Biruni bu dönemde yaşamıştır.  8. Kurucusu Alp Tigin’dir.  9. Türk hükümdarları arasında “sultan” unvanını ilk kullanan Gazneli Mah-  mud’dur. 10. Devletin resmî yazışmalarında, bilim ve edebiyat alanında Türkçe kullanıl- mıştır. 2. Aşağıdaki bilgilerden Büyük Selçuklu Devleti ile ilgili olanlara “” işareti koyunuz. 1. Ünlü vezir Nizamülmülk “Siyasetname” adlı eserini bu dönemde kaleme al-  mıştır. 2. Başkentleri İznik’tir. Haçlı seferlerinden sonra başkentlerini Konya’ya taşı- mışlardır. 3. Nizamiye Medresesi’ni kurarak bilim ve düşünceyi geliştirmişlerdir.  4. Tuğrul ve Çağrı beyler döneminden itibaren Anadolu üzerine seferler düzen-  lemişlerdir. 5. Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacip bu dönemde yaşamıştır. 6. 1040 yılında Dandanakan Savaşı’yla kurulmuşlardır.  7. 1071 Malazgirt Savaşı’nda Bizans’ı yenerek Anadolu’nun kapılarını Türklere  açmışlardır. 8. Melikşah döneminde en parlak dönemlerini yaşamışlardır.  9. Kösedağ Savaşı’yla yıkılma sürecine girmişlerdir. 10. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’da birçok beylik kurulmuş ve bu bey-  likler Anadolu’nun Türkleşmesinde çok önemli rol oynamışlardır. 526. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 82 3. Aşağıda verilen bilgilerden Karahanlılarla ilgili olanlara “” işareti koyunuz. 1. Yusuf Has Hacip bu dönemde yetişen düşünürlerdendir.   2. Türk tarihin ilk yazılı eserleri olan Orhun Yazıtlarını dikmişlerdir.  3. Resmi dil olarak Türkçeyi kullanmışlardır.  4. Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun kapılarını Türkler’e açmışlardır.   5. Taht kavgaları nedeniyle 1040 yılında doğu ve batı olmak üzere iki- ye ayrıldı. 6. Türk-İslam uygarlığına ait ilk eserleri vermişlerdir. 7. Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek İslamiyet’i yaymışlardır. 8. Edib Ahmet Yüknekî’nin Atabetü’l Hakâyık’ı ve Hoca Ahmed Yese- vi’nin Divân-ı Hikmet’i Karahanlılar Dönemi’nin önemli eserleridir. 9. Kaşgarlı Mahmut Divan-ı Lügat’it Türk adlı eserini bu dönemde ka- leme almıştır. 4. Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinin ardından yönetimde ve toplumsal hayatta bir- çok değişim yaşanmıştır. Buna göre aşağıda verilen kavramları “İslamiyet’ten önce” ve “İslamiyet’ten sonra” şeklinde ayırarak ilgili kutucuklara yazınız. Cami Toy Divan Halife Kut Kurgan Cihat Yuğ Türbe Medrese Hutbe Balbal a. İslamiyet’ten Önce b. İslamiyet’ten Sonra Toy Cami Kut Divan Kurgan Halife Balbal Türbe Yuğ Medrese Cihat Hutbe 536. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 28 5. Aşağıda verilen bilgilerle Türk-İslam dönemine ait isimleri eşleştirerek karşılarında ve- rilen alanlara yazınız. Alparslan Melikşah Yusuf Has Hacib Tuğrul Bey Nizamülmülk Kaşgarlı Mahmud Tuğrul Bey’den sonra Nizammülk’ün de Alparslan katkılarıyla Selçuklu Devleti’nin başına a geçtim. 1071 yılında Bizans İmparatoru Ro- men Diyojen’i Malazgirt savaşında yenerek Anadolu’nun kapılarını Türklere açtım. Çağrı Bey’le birlikte 1040 yılında Gazne- Tuğrul Bey li Devleti’ni Dandanakan Savaşı’yla yenip b devletimizi kurduk. Ağabeyim Çağrı Bey’i de Anadolu’nun fethi ve keşif yapılması için görevlendirdim. Mutluluk veren bilgi anlamına gelen “Ku- tadgu Bilig’i” yazdım. Bu eser Türklerin Müslüman olduktan sonraki yazılan ilk c eserdir. Eserde iyilik etmenin faydaları, bil- Yusuf Has Hacib ge ve aklın önemini, devletin, dinin varlığını ele aldım. Büyük Selçuklu Devleti’ni en geniş sınırla- rına ulaştırdım. İlim adamlarına çok önem d verdim. Her tarafta kervansaraylar, medre- Melikşah Nizamülmülk seler, sulama kanalları yaptırdım. Kaşgarlı Mahmud Büyük Selçuklu Devleti’nin en büyük vezi- riyim. Hem Alparslan hem de Melikşah’a e vezirlik yaptım. Nizamiye Medreselerini yaptırdım. Divan-ı lugatı-t Türk adlı eseri kaleme al- dım. Amacım Araplara Türkçenin ne kadar f zengin bir dil olduğunu anlatmaktı. Ayrıca bu kitabım Türkçe ilk sözlüktür. 546. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 82 6. Aşağıda Türk-İslam kültürünün kökleşmesinde ve gelişmesinde rol oynayan bazı kurum ve kişiler verilmiştir. Verilenlerle ilgili soruları cevaplandırınız. a Kervansaray Kuruluş amacı nedir? Ticareti geliştirmek Çevre duvarları neden yüksek yapılmış olabilir? Kervanların güvenliğini sağlamak b Medrese Medrese nedir? Eğitim kurumu Günümüzde hangi kuruluşlarla benzeşmektedir? Lise ve Üniversite c Kaşgarlı Mahmud En önemli eserinin adı nedir? Divanı-ı lugati’t Türk Bu eseri yazma amacı nedir? Türkçenin gelişmesini sağlamak ve Türkçenin Arapça kadar zen- gin bir dil olduğunu göstermek. d Yusuf Has Hacip En önemli eserinin adı nedir? Kutadgu Bilig Bu eseri yazma amacı nedir? Devlet adamlarına ideal bir devlet yönetiminin nasıl olması ge- rektiğini göstermek 556. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 28 7. Aşağıda verilen özelliklerin hangi Türk devletiyle ilgili olduğunu karşısında verilen daire- leri işaretleyerek gösteriniz. Özellikler Karahanlılar Gazneliler Büyük Selçuklular 1. Ahmed Yesevi “Divân-ı Hikmet” adlı ese-  rini bu devlet döneminde kaleme almıştır. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar  2. olan Sultan Mahmut, Hindistan’a 17 se-  fer yapmıştır.  Orta Asya’da kurulan ilk Türk-İslam   3. devletidir. Türk-İslam kültürünün temel-   leri bu dönemde atılmıştır. 1040 yılında Gaznelilere karşı Dandana- kan Savaşı’nı kazanarak büyük bir zafer 4. elde ettiler. Böylece bağımsız hale gel- diler. Devlet adamlığı tecrübesiyle gelecek 5. nesillere aktarmak amacıyla “Siyasetna- me” isimli eserini yazmıştır. Türk-İslam uygarlığında ilk yazılı eserle- rini vermişlerdir. Bunlardan en önemlileri 6. Yusuf Has Hacib’in yazdığı Kutadgu Bilig ile Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divan-ı Lügati’t Türk’tür. İdari ve askeri güç Türklerdeydi. Halk 7. genel olarak Afganlılar, İranlılar ve Hintli- lerden oluşmaktaydı. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya 8. girerek fetihlerde bulunmuşlardır. Bu dönemde Anadolu hızla Türkleşmiştir. 566. Sınıf İslamiyet ve TürklerEtkinlik 82 8. Tabloda verilen ilk Müslüman Türk Devletleriyle ilgili ifadeleri doğru D yanlış Y şek- linde değerlendiriniz. İfadeler D/Y 1. Anadolu’nun kapıları Türklere Dandanakan Savaşı’yla açılmıştır. Y 2. Gazneli Devleti hükümdarı Sultan Mahmut Nizamiye medresesini kurmuş- Y tur. D D 3. Müslüman Türk devletlerinde kervansaraylar ticari faaliyetlerin gelişmesin- D de önemli rol oynamışlardır. D D 4. Selçuklu sultanı Tuğrul Bey ülkesine göç eden Türk boylarını Anadolu’ya D yerleştirerek Anadolu’nun Türkleşmesine katkı sağlamıştır. Y D 5. Büyük Selçuklular nitelikli insan yetiştirmek ve bilimi geliştirmek için Niza- miye Medreselerini açmışlardır. 6. Gök Tanrı dini ile İslamiyet arasındaki benzerlik Türklerin İslamiyet’e girişini kolaylaştırmıştır. 7. İlk Müslüman Türk devletlerinde İslamiyet’in yayılmasıyla birlikte cami, medrese, türbe yapımı da başlamıştır. 8. Karahanlılar eğitim ve kültürel hayatı geliştirmek için birçok medrese aç- mıştır. 9. Türklerin İslamiyet’e girmesiyle İslam öncesinde görülen kurultay, “kut” adı verilen bir meclise dönüşmüştür. 10. 751 yılında Araplarla Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı, Türklerin İsla- miyet’i kabul etmesindeki etkenlerden biridir. 11. Türk hükümdarları arasında “sultan” unvanını ilk kullanan Melikşah’tır. Y 12. Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra kurgan adı verilen mezarlar yapma- Y ya başlamışlardır. D Gazneliler ve Büyük Selçuklularda sarayda ve orduda Türkçe konuşulsa da 13. devletin resmî yazışmalarında, bilim ve edebiyat alanında Farsça ve Arap- ça kullanılmıştır. 576. Sınıf Yeni Yurt Anadolu Yeni Yurt Anadolu➤➤ Türkler Büyük Selçuklular Dönemi’nde Anadolu’ya birçok sefer düzenlemişlerdir. Özellikle Tuğrul ve Çağrı beyler zamanında Anadolu’ya yapılan akınlar Anadolu’nun Türkler için ideal bir yurt olabileceği düşüncesini durum Anadolu’da Bizans ile Türklerin karşı karşıya gelmesine neden olmuştur. İlk Bizans Selçuklu savaşıPasinler Savaşı’dır. 1048 yılında gerçekleşen bu savaş sonucunda Türkler Doğu Anadolu’nun belli noktalarınıkontrol altına ile Selçuklular arasındaki en önemli savaş 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Savaşı’dır. Bu savaşlaAnadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Nedenleri Malazgirt Savaşı 1071 Türklerin Anadolu’ya yerleşmek istemesi. Sonuçları • Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı. • Bizans’ın Anadolu’da direnci kırıldı. • Anadolu’da İlk Türk beylikleri kuruldu. Böylece Ana- dolu hızlı bir şekilde Savaşı’ndan sonra Anadolu’da birçok beylik kuruldu. Bu beylikler Anadolu’nun Türkleşmesin-de çok önemli rol oynadılar. Bu beylikler ve kuruldukları yerler şöyledirMengücekliler - Erzincan Çaka Beyliği - İzmir Danişmentliler - SivasArtuklular - Mardin Saltuklular - ErzurumBu beylikler Bizans üzerine akınlarda bulundular. Ele geçirdikleri topraklarda küçük devletçikler bölgelerde cami, kervansaray, köprü ve medrese gibi eserler yaparak Anadolu’yu Türkleş-tirdiler. Malabadi Köprüsü Yağıbasan Medresesi Artuklular Danişmentililer Divriği Ulu Camii Mama Hatun Külliyesi Mengücekliler Saltuklular 586. Sınıf Yeni Yurt Anadolu➤➤ Türkiye Selçuklu Devleti 1075-1308 Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinden biri zaman içinde bu toprakların büyük bölümüne hâkim olan Tür- kiye Selçuklu Devleti’dir. Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah’tır 1075. Süleyman Şah’ın ölümünden sonra yerine oğlu I. Kılıç Arslan geçti. I. Kılıç Arslan devletin sınırlarını Doğu ve Güneydoğu Ana- dolu’ya kadar Kılıç Arslan’ın ölümünden sonra da Türkiye Selçukluları Haçlı Seferleriyle mücadele etmek zorunda yandan Haçlılarla mücadele eden Selçuklular bir yandan da Anadolu’nun tamamında kendi hâkimiyetlerinisağlamaya çalıştılar. Miryokefalon Savaşı bunlardan biridir. Miryokefalon Savaşı 1176 Nedeni SonucuBizans’ın Türkleri Anadolu’dan atmak istemesi. Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinlik tehdidinin ortadan kalkmasıyla Selçuklular daha rahat hareket etmeye başladılar. Anadolu’daki Türkbeylikleri fethedilerek toprakları, Türkiye Selçuklu Devleti’ne ve Karadeniz’in Sinop, Suğdak Kırım ve Alanya gibi önemli liman kentleri ele geçirildi. Böylece ülke-ler arası ticaret Selçuklu Devleti Alaaddin Keykubad’ın hükümdarlığı zamanında en güçlü dönemini yaşadı. Anado-lu’da ticaret, sanat, bilim ve kültür merkezi olan büyük şehirler inşa Keykubad’ın ölümünden sonra ülke içinde karışıklıklar baş gösterdi. Asya’nın büyük bölümünü elegeçiren Moğollar, Anadolu’nun içlerine kadar ilerlediler. Selçuklu ve Moğol orduları Kösedağ Savaşı’nda karşı-laştılar. Selçuklu ordusu sayıca daha kalabalık olmasına rağmen Moğol ordusunun saldırısı karşısında dağıldı. Nedenleri Kösedağ Savaşı 1243 Moğolların Anadolu’yu ele geçirmek istemesi Sonuçları Anadolu’da merkezî otorite zayıflamıştır. Böylece Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girmiştir. Anadolu’da tekrar beylikler dönemi başlamıştır. Moğol baskısından kaçan Türkmenler Anadolu’nun batısına doğru gide- rek bölgedeki Türk nüfusunun artmasını Savaşı’ndan sonra Anadolu’da Moğol hâkimiyeti başladı. Moğollar, Anadolu’ya gönderdikleri vali vekomutanlarla ülkeyi yönetmeye başladılar. Son Selçuklu hükümdarı II. Mesud’un ölümü ile Türkiye SelçukluDevleti son buldu.1308 Böylece İkinci beylikler döneminin başlamasıyla Anadolu’da siyasi birlik bozulmuşoldu. 596. Sınıf Yeni Yurt Anadolu➤➤ Haçlı Seferleri 1096-1270 yılları arasında Avrupalıların İslam Dünyası üzerine düzenledikleri seferlere “Haçlı Seferleri” denir. Haçlı Seferlerinin Nedenleri Dini Nedenler Siyasi Nedenler Ekonomik Nedenler• Kudüs’ün Müslümanlardan ge- • Türklerin Anadolu’dan atılmak • Avrupalıların doğunun zenginlik- ri alınmak istenmesi istenmesi lerini ele geçirmek istemesi• Seferlere katılanlara cennete • Bizans’ın Papa’dan yardım is- girecekleri vaad edilmesi temesi Haçlı Seferlerinin Sonuçları Dini Sonuçlar Ekonomik Sonuçlar Siyasi Sonuçlar Kültürel ve Teknik Sonuçlar• Kiliseye güven azaldı. • Akdeniz limanları • Avrupa’da derebeylik• Skolastik düşünce önem kazandı. zayıfladı. • Barut, pusula, matbaa ve kağıt Müslümanlar- zayıfladı. • Doğu batı ticareti • Merkezî krallıklar dan Avrupa’ya geçti. gelişti. güçlendi. 606. Sınıf Yeni Yurt Anadolu➤➤ Türkiye Selçuklu Devleti Dönemi’nde Sosyal ve Kültürel Faaliyetlerle Anadolu’nun Türkleşmesi Yaşanan siyasi gelişmeler yanında Türkiye Selçuklu Devleti ve Türk beylikleri hüküm sürdükleri yerlerde sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulundular. Moğol baskısından kaçan Azerbaycan ve İran bölgelerinden gelen Türk- menler, Anadolu’ya kitleler hâlinde yerleştirildi. Türkiye Selçuklu Devleti ve Türk beylikleri Anadolu’yu kısa zamanda imar ve iskân ettiler. Türkiye Selçuklu Devleti ve Türk beylikleri tarafından Anadolu’nun Türkleşme sürecinde Bizans’tan kalma şe- hirler onarılarak Anadolu bayındır hâle getirildi. Türkler bu yerleşimlere bedesten, cami, kervansaray, köprü, han, hamam, darüşşifa, medrese, külliye ve imarethane gibi eserler yaparak halkın ihtiyaçlarını karşılamak istediler. MedreseAnadolu’da insanların dinine, ırkına ve rengine bakılmaksızın herkesin faydalanabileceği tesisler inşa için darüşşifalar, ihtiyaç sahiplerine yemek dağıtmak için imarethaneler bunlardan en alış veriş ve ticaret için şehirlere bedestenler inşa ve Anadolu Türk beylikleri yaptığı mimari eserlerde Orta Asya Türk sanatını ve İslam sanat anla-yışını birleştirerek kendilerine özgü bir sanat oluşturdular. Daha çok geometrik şekillere, hayvan figürlerine,ayetlere ve çinilere yer verdiler. Bu dönemde yapılan İnce Minareli Medrese, Gök Medrese ve Divriği UluCamii gibi birçok eserde bu motifler yer baskısından kaçarak halkla beraber Anadolu’ya göç eden bazı şeyh ve dervişler, yeni yerleşim birim-lerinin oluşmasında etkili oldular. Bu şeyh ve dervişlerin bir kısmı Ahi Evran öncülüğünde Anadolu’da AhilikTeşkilatını kurdular. Ahi, Arapça kardeş anlamına gelmektedir. Ancak ahi kavramı Türklerde cömert, yiğit,kahraman anlamlarında da kullanıldı. Bir esnaf birliği olan ahiler yardımseverlikleriyle tanınmışlardır. Ahiler,halkın meslek edinerek kalkınmasında ve Türk varlığının Anadolu’da kalıcı olmasında önemli rol baskısının Anadolu’da arttığı dönemde Mevlâna Celâleddin-i Rumi, Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre,Ahi Evran gibi gönül insanları ve düşünürler halka destek oldular. Bu düşünürlerin yaydığı öğretiler, halkın ma-nevi açıdan güçlenmesini ve birliğini destekledi. Bu öğretiler aradan yüzyıllar geçmesine rağmen değerlerinikorumakta ve tüm dünya tarafından saygıyla karşılanmaktadır. 616. Sınıf Yeni Yurt AnadoluEtkinlik 19 Kazanım Türklerin Anadolu’yu yurt edinme sürecini XI ve XIII. yüzyıllar kapsamında analiz eder. 1. Aşağıda Anadolu Türk beyliklerinden günümüze kalan bazı eserler verilmiştir. Bu eser- lerin hangi beyliğe ait olduğunu araştırarak yanında verilen bölüme yazınız. a. Malabadi Köprüsü b. Mama Hatun Külliyesi Hangi beyliğe ait Hangi beyliğe ait Artukoğulları Saltuklular c. Yağıbasan Medresesi d. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası Hangi beyliğe ait Hangi beyliğe ait Danişmentiler Mengücekliler 2. Aşağıda verilen sonuçların başında verilen numaraları kullanarak Büyük Selçuklu ve Türkiye Selçuklu Devleti dönemlerinde gerçekleşen savaşlarla ilişkilendiriniz. 1- Anadolu’da ikinci beylikler dönemi başlamıştır. 2- Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinlik kazanmıştır. 3- Anadolu’da İlk Türk beylikleri kurulmuştur. Böylece Anadolu hızlı bir şekilde Türkleşmiştir. 4- Türkiye Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girmiştir. 5- Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. 6- Bizans Türkler karşısında tamamen savunmaya çekilmek zorunda kalmıştır. 7- Moğol baskısından kaçan Türkmenler Anadolu’nun batısına doğru giderek bölgede ki Türk nüfusunun artmasını sağlamıştır. 8- Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan, beylerini Anadolu’nun fethedilmesi için görevlen- dirmiştir. Malazgirt Savaşı 1071 3, 5, 8 Miryokefalon Savaşı 1176 2, 6 Kösedağ Savaşı 1243 1, 4, 7 626. Sınıf Yeni Yurt AnadoluEtkinlik 92 3. Aşağıdaki tabloda verilen ifadeleri doğru D ya da yanlış Y şeklinde değerlendiriniz. İfadeler D/Y Y 1. Türkiye Selçukluları en parlak dönemini I. Kılıçarslan döneminde ya- D şamıştır. D Y 2. Anadolu’nun fethinden sonra eğitim ve kültürel hayatını geliştirmek için birçok medrese açılmıştır. Türkiye Selçukluları Anadolu’nun birçok merkezine cami, kervan- 3. saray ve imarethane yaparak Anadolu’da Türk ve İslam kültürünün yayılmasında rol oynamışlardır. 4. Anadolu’nun kapıları Türklere Dandanakan Savaşı’yla açılmıştır. 5. Mevlana Celaleddin Rumi Büyük Selçuklular Dönemi’nde yaşamış- Y tır. D 6. Yunus Emre Anadolu halkının manevi açıdan güçlenmesini ve birli- ğini destekledi. 7. Türkiye Selçuklu Devleti’nin ilk başkenti İznik’tir. D 8. Türkiye Selçukluları Moğollarla yapılan Kösedağ Savaşı sonrası yı- D kılma sürecine girmişlerdir. 9. Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Alaaddin Keykubat’tır. Y 10. Türkiye Selçuklularının İslam dünyasını Haçlılara karşı savunması D Türklerin İslam dünyasındaki önemini artırmıştır. D Y 11. İnce Minareli Medrese, Gök Medrese ve Alaaddin Camii Türkiye Selçukluları Dönemi’ne aittir. 12. Türkiye Selçuklu Devleti özellikle Balkanlara çok sayıda cami,med- rese ve imarethane yaparak bayındır hale getirmiştir. 636. Sınıf Yeni Yurt AnadoluEtkinlik 29 4. Aşağıda verilen tanımlarla ilgili olan kavramları eşleştiriniz. Darüşşifa Bayındırlık Siyasi birlik Derebeylik Vakıf İmaret Ahilik Bedesten Kervansaray Medrese Tanımlar Kavramlar Siyasi birlik 1. Bir ülkede bulunan birden fazla siyasi gücün bir çatı altında toplanması Darüşşifa Bayındırlık 2. Türkiye Selçuklularında hastane ve tıp okulu iş- Medrese levi gören kurumun adı İmaret 3. Bir şehri yol, köprü, konut, ibadet merkezi gibi Kervansaray yapılarla yaşanabilir hale getirme, imar faaliyeti Derebeylik 4. Müslüman Türk devletlerinde eğitim öğretim Vakıf sağlamak amacıyla faaliyet gösteren kurumlar Ahilik Bedesten 5. Türkiye Selçuklularında fakirlere yemek dağıt- mak üzere kurulmuş aşevi Selçuklular zamanında Anadolu’nun ticaret yol- 6. ları üzerinde yolcu ve hayvanların duraklayıp mola verdikleri konaklama ve dinlenme yerleri Avrupa’da toprağı ve üzerinde yaşayan köylüle- 7. ri tek bir kimsenin malı sayan ve Haçlı seferleri ile güç kaybeden Orta Çağ siyasi düzeninin adı Türk İslam devletlerinde hayır sahibi zengin ve 7. varlıklı kişilerin insanlığa hizmet amacıyla yaptır- dıkları kuruluşlar Türkiye Selçuklu Devleti’nde “kardeşlik” anla- 7. mına gelen ve esnaflar arasındaki dayanışma teşkilatı 10. Türkiye Selçuklu döneminde şehirlerde alış ve- riş amaçlı yapılan binalar 646. Sınıf Yeni Yurt Anadolu Etkinlik 925. Yukarıda Haçlı Seferleri haritası verilmiştir. Haritaya göre aşağıdaki soruları cevapla- yınız. a. Yapılan seferler neden Akdeniz coğrafyası ile bugün Ortadoğu adı verilen bölgede yo- ğunlaşmıştır? Bu bölgeler o dönemde dünya ticaretinin merkezi sayılabilecek konumdadır. Ayrıca Hı- ristiyanlar için kutsal sayılan merkezler de bu bölgede yer almaktadır. b. Kaç tane Haçlı seferi yapılmıştır? 8 sefer yapılmıştır. c. Haçlı Seferleri hangi tarihler arasında yapılmıştır? 1096-1270 d. Haçlılar Avrupa’da ve İslam coğrafyasında hangi şehirlerden geçmişlerdir? Lizbon, Marsilya, Viyana, İstanbul, Eskişehir, Konya, Şam, Kudüs 656. Sınıf Yeni Yurt AnadoluEtkinlik 29 6. Aşağıdaki tabloda verilen maddeleri “Haçlı seferlerinin nedenleri” ve “Haçlı seferlerinin sonuçları” başlıkları altında toplayarak işaretleyiniz. Nedenleri Sonuçları 1. Avrupalıların doğudan gelen ticaret yollarına hâkim  olmak istemesi 2. Matbaa, kâğıt, pusula ve barutun Avrupa’ya götü-  rülmesi. 3. Avrupalıların Kudüs gibi kutsal yerleri geri almak is-  temesi 4. Doğu batı arasındaki ticaretin gelişmesi  5. Avrupa’da derebeyliklerin zayıflaması krallıkların  güçlenmesi  6. Venedik, Marsilya, Cenova gibi Akdeniz limanlarının  öneminin artması 7. Avrupa ve Bizans’ın Türkleri Anadolu’dan atmak is-  temesi 8. Avrupa’da kiliseye olan güvenin azalması 9. Bizans’ın Türklere karşı Avrupa’dan ve papadan  yardım istemesi 10. Türklerin İslam dünyasındaki öneminin artması  11. Avrupa’da düşünce, kültür ve bilimde önemli ilerle-  meler yaşandı. 666. Sınıf Yeni Yurt AnadoluEtkinlik 92 7. Aşağıdaki tabloda Haçlı Seferleri’nin sonuçları verilmiştir. Bu sonuçların hangi alanla ilgili olduğunu işaretleyiniz. İfadeler Siyasal Ekonomik Teknik Dini 1. Doğu-batı ticareti gelişti.   2. Kiliseye olan güven azaldı. 3. Merkezî krallıklar güçlendi.   4. Türklerin İslam dünyasındaki önemi arttı.   5. Venedik, Marsilya, Cenova gibi Akdeniz limanlarının önemi arttı.   6. Anadolu’ya Türk akınları yavaş- ladı. 7. Matbaa, kâğıt, pusula ve barut Avrupa’ya götürüldü. 8. Avrupa’da derebeylik sistemi zayıfladı. 8. Aşağıda verilen şahsiyetler Türkiye Selçuklu Dönemi’nde yaşamışlardır. Bu şahsi- yetlerin Anadolu’da Türk kültürünün yerleşmesinde oynadığı fonksiyonları kısa bir araştırma yaparak yanında verilen boşluklara yazınız. Mevlana Celaleddin Rumi a. Mevlana Konya merkez olmak üzere Anadolu halkının İslam ve hoşgörü te- melinde eğitilmesinde ve Türk İslam kültürünün sağlam temeller üzerine oturmasında önemli rol oynamıştır. Yunus Emre b. Yunus Emre yazdığı şiirlerle dini ve kültürel hayatın gelişmesinde çok önemli rol Emre aynı zamanda Türk halk edebiyatının en önemli isimlerinden biridir. Hacı Bektaşı Veli c. Hacı Bektaşi Veli İslamiyeti halka tanıtmak ve anlatmak için halkın anladığı dili kullanarak Türkçemizin ve Türk kültürünün gelişmesinde etkili olmuştur. Ahi Evran d. Ahi Evran Anadolu’da Ahi Taşkilatı’nın temellerini atarak Türk ahlak anlayışının ve ticaret hayatının gelişmesini sağlamıştır. 676. Sınıf Medeniyete Yön Veren Yollar Medeniyete Yön Veren Yollar➤➤ İpek Yolu Çin’den başlayıp Anadolu üzerinden geçerek Avrupa’ya kadar uzanan “İpek Yolu” doğu batı ticareti için önem- li bir güzergahtı. Bu yol Çin’den başlayarak Avrupa’nın güneyine kadar uzanırdı. Bu yolla batıya ipek, baharat, porselen, kâğıt ve değerli taslar götürülmüştür. İpek Yolu sadece ticaret yapılan değil aynı zamanda kültürleri taşıyan bir yol da olmuştur. Yüzyıllar boyunca İpek Yolu üzerinde tüccarlar büyük kervanlar ile ticaret yapmış, ekonomik kazanç sağlamış- lardır. Tüccarlar İpek Yolu’nun geçtiği bölgelere hâkim olan devletlere geçiş ücreti ödemişlerdir. Ayrıca bu tüccarlar yol üzerindeki yerleşim yerlerinde yaptıkları alış verişlerle bölge halkının gelirinin artmasına büyük katkıda bulunmuşlardır. İpek Yolu birçok devlete cazip gelmiş ve savaşların çıkmasına sebep olmuştur. Tüccarlar yolculukları sırasında uğradıkları ülkelerin, şehirlerin ve köylerin yemeklerini, sanatlarını, kıyafetlerini öğrenmiş, bunları başka kültürlere tanıtmışlardır. Böylece İpek Yolu kültür etkileşimini hızlandırmıştır.➤➤ Baharat Yolu Eskiçağlardan bu yana Uzak Doğu ve batıyı birbirine bağlayan ticaret yollarından biri de Baharat Yolu’dur. Bu yolla karabiber, tarçın, kakule, zencefil gibi baharatlar Uzak Doğu’dan batıya taşınırdı. Uzak Doğu’dan gelen baharat Kızıldeniz’deki Akabe Körfezi’ne, Yemen kıyılarına ya da Basra Körfezi’ne gelir. Buradan deniz yoluyla Avrupa’ya taşınırdı. Baharat çok değerli bir ticaret ürünüydü. Öyle ki 15. yüzyıla kadar Avrupa’da baharatın gramı gümüşle ve altınla yarışır durumdaydı. Baharatın bu kadar değerli olması baharat ticaretinin önemini artırmıştır. Devletler gümrük vergisi toplamak ve yolun güvenliğini sağlamak için yol güzergâhına kaleler inşa etmişlerdir. Baharat Yolu’nu kullanan tüccarlar, elçiler ve seyyahlar kendi kültürlerine ait yemekleri, baharatlardan yapılma esans ve ilaçları başka kültürlere de öğretmişlerdir. Bu yolu kullananlar seyahatleri boyunca öğrendikleri gelenekleri ve satın aldıkları ürünleri kendi memleketle- rine de tanıtmışlarıdır. Bu durum Baharat Yolu’nun kültürel etkileşim sağlamasına neden olmuştur. 686. Sınıf Medeniyete Yön Veren YollarEtkinlik 120 Kazanım Tarihî ticaret yollarının toplumlar arası siyasi, kültürel ve ekonomik ilişkilerdeki rolünü açık- lar. Yukarıdaki harita İpek Yolu’nun Çin’den İstanbul’a kadar geçtiği şehirleri göstermektedir. 1. Haritaya bakarak ve bilgilerinizi kullanarak İpek Yolu’yla ilgili verilen ifadeleri doğru D ya da yanlış Y olarak değerlendiriniz. İfadeler 1. İpek Yolu ticareti deniz yolu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Y D 2. İpek Yolu üzerindeki şehir nüfusları artmıştır. Y D 3. İpek Yolu’na tek bir devlet hakim olmuştur. D Y 4. İpek Yolu üzerinde kültürler arasında etkileşim meydana gelmiştir. D D 5. Doğu batı ticareti gelişmiştir. 6. İpek Yolu üzerinde siyasal anlaşmazlıklar ve savaşlar tamamen ön- lenmiştir. 7. İpek Yolu üzerinde yer alan şehirlerde ticari hayat canlanmıştır. 8. İpek Yolu üzerinde kervansaray ve kaleler inşa edilmiştir. 696. Sınıf Medeniyete Yön Veren YollarEtkinlik 210 İpek Yolu’nun ekonomik sonuçlarının dışında da sonuçları olmuştur. Örneğin Nasreddin Hoca fıkralarının bugün dünyaca bilinmesinde Konya’dan geçen tarihi İpek Yolu’nun önemli bir katkısı vardır. Nasreddin Hoca, iyi bir mizah anlayışına sahip filozof, bilgin, şakacı bir insandı. Hikâyeleri dünyanın hemen hemen her yerinde anlatılmış, Türk dünyasının kabilelerinde, İran, Arap, Afrika ve İpek Yolu boyun- ca Çin ve Hindistan kültürlerine ve daha sonraları Avrupa’ya kadar yayılmıştır. 2. Ünlü tarihçi İlber Ortaylı bu değerlendirmesinde İpek Yolu’nun hangi alanda doğurdu- ğu sonuçlar üzerinde durmuştur. İpek Yolu üzerinde sadece ticari ürünler değil kültürel ürünler de taşınmıştır. Nasred- din Hoca’nın fıkralarının Anadolu’nun dışında da biliniyor olması bunun kanıtlarından biridir. 3. Tarihi İpek Yolu, demiryolu hattıyla yeniden hayat buluyor. Bugün ilk seferini yapacak Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattı sayesinde Londra’dan kalkan bir tren Pekin’e kadar ke- sintisiz gidebilecek. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, “Londra’dan kalkan bir tre- nin Pekin’e kadar kesintisiz gidebilmesi için önünde iki engel vardı; biri boğaz, diğeri Kars ile Ahılkelek arasında eksik kalan kesim. Bu amaçla Asya ile Avrupa’yı denizin altından de- miryoluyla bağladık. İkinci halkada da Kars ile Gürcistan’ın Ahılkelek kenti arasındaki eksik kısmı tamamladık” diye konuştu. Projenin Türkiye’ye maliyeti 600 milyon dolar iken yılık getirisinin 1 milyar doları bulması bekleniyor. Bu proje ile Çin’den İngiltere’ye kadar demir yolu ağı örülecektir. Bu mesafe yaklaşık 7 bin kilometre azalacaktır. Çin’den yola çıkan bir tüccar ya da turist ülkemizden de geçerek yaklaşık 15 günde İngiltere’ye ulaşabilecektir. 29 Ekim 2017, genel ağ haberi a. Demir İpek Yolu Projesi’nin hayata geçmesi ülkemize hangi alanlarda katkı sağlayabilir? Ekonomik alanda ülkemiz önemli bir gelire kavuşacaktır. Ayrıca Türkiye’nin jeopolitik önemi artacaktır. b. Demir İpek Yolu Projesi haritasıyla tarihi İpek Yolu haritasını karşılaştırarak benzerlikleri ve farklılıkları belirtiniz. Geçtiği güzergah büyük ölçüde aynıdır. Tarihte İpek Yolu’nda deve kervanları ile ticaret yapılırken günümüzde hemen hemen aynı güzegahı kullanarak demir yolu ile ticaret yapılmaktadır. Günümüzde ulaşım teknoloji sayesinde hız artmış ve ticari ürünler çe- şitlenmiştir. 706. Sınıf Kültür ve Miras KKT - 6 1. Aşağıdakilerden hangisi Malazgirt Sava- 4. Türkler bu savaşta Çin’e karşı Arapları destekle- şı’nın sonuçlarından biri değildir? yerek Abbasilere yardım etmişti. Böylece Çin’in bölgedeki egemenliğini zayıflatmışlardır. Bu A Anadolu’nun Türkleşmeye başlaması savaşın sonucunda Türklerin Müslüman olma B Anadolu Türk beyliklerinin kurulması süreci hızlanmıştır. C Bizans Devleti’ne son verilmesi D Anadolu’da imar faaliyetlerinin başlaması Yukarıda sözü edilen savaş aşağıdakilerden hangisidir? A Pasinler Savaşı B Talas Savaşı C Malazgirt savaşı D Dandanakan Savaşı2. Türkiye Selçukluları döneminde Anadolu’nun 5. Türkler Büyük Selçuklu Devleti döneminde fe- birçok merkezinde kervansarayların yapıldığı tih ve gazalarla ülke sınırlarını genişletmişlerdir. bilinmektedir. Göçebe Türk boylarını Anadolu’ya yönlendirerek onların Anadolu’ya yerleşmelerini sağlamışlardır. Aşağıdakilerin hangisinde bu eserlerin ya- pılış amacının verildiği söylenebilir? Buna göre Büyük Selçuklular bu politikalarıyla aşağıdakilerden hangisine ulaşmak istemiş- A Ticaretin gelişmesini sağlamak lerdir? B Şehirleri güzelleştirmek C Ülkenin güvenliğini sağlamak A Anadolu’yu bilim ve sanat merkezi haline ge- D Turizmi geliştirmek tirmek B Anadolu’da ticareti canlandırmak C Göçebe Türklerin İslamiyet’i kabul etmesini sağlamak D Anadolu’nun Türkleşmesini sağlamak3. Türkler, Anadolu’ya geldikten sonra bayındırlık 6. Gaznelilerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangi- alanında önemli işler yapmışlardır. si yanlıştır? Aşağıdakilerden hangisi bu yargıyı kanıtla- A Hindistan, İran ve Afganistan’da egemenlik maz? kurmuş olan bir devlettir. A Kervansaraylar B En parlak devri Sultan Mahmut dönemidir. B Uluslararası antlaşmalar C Anadolu’da Türk Birliği’ni ilk sağlayan devlet- C Medrese ve camiler D Köprü ve yollar tir. D Kurucusu Alp Tigin’dir. 716. Sınıf Kültür ve Miras KKT - 7 1. Karahanlılar Dönemi’nde kaleme alınmış 4. Selçuklular’ın Anadolu’ya yönelmesiyle Anado- olan ve Türklerin Müslüman olmasından lu’da birçok savaş yaşanmış ve süreç içerisinde sonra meydana getirdikleri edebiyatın bili- Anadolu Türk yurdu haline gelmiştir. Bu durum nen ilk eseri olarak kabul edilen Kutadgu üzerinde elde edilen askeri başarıların yanı sıra Bilig, aşağıdaki yazarlardan hangisi tara- buraya gelen şeyh ve dervişlerin de önemli kat- fından yazılmıştır? kıları olmuştur. A Yusuf Has Hacib B Edip Ahmet Buna göre; C Nizamülmülk D Ahmet Yesevi I. Satuk Buğra Han II. Ahi Evran III. Yunus Emre gibi şahsiyetlerden hangisi ya da hangileri Anadolu’da Türk kültürünün kökleşmesinde rol oynamışlardır? AYalnız I B I ve II C I ve III D II ve III2. Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılan “Di- 5. Türk-İslam Devletlerinde inşa edilen ve içerisin- van-ı lugati-t Türk” adlı eserin özellikleri de cami ile birlikte hamam, medrese, mektep, arasında aşağıdakilerden hangisi yer al- imaret, türbe, kütüphane, aşevi, darüşşifa ve ker- maz? vansaray gibi binaların bulunduğu yapıya külliye adı verilirdi. A İlk Türkçe sözlük özelliğini taşıması Buna göre külliyelerin aşağıdaki alanların han- B Türk dilinin zenginliğini ortaya koyması gisinde faaliyet gösterdiği söylenemez? C Gazneliler döneminde yazılmış olması A Eğitim B Kültür C Sağlık D Askeri D Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazıl- mış olması3. Aşağıdakilerden hangisi Selçukluların Ana- 6. İpek Yolu ile ilgili olarak aşağıdakilerden han- dolu’yu ele geçirmek amacıyla Bizans’la gisi söylenemez? yaptığı ilk savaştır? A Ticari faaliyetlerin gelişmesini Pasinler B Malazgirt B Kültürler birbirleriyle tanışmış ve etkileşime gir-C Katvan D Dandanakan miştir. C Siyasi mücadelelerin sona ermesine neden ol- muştur. D İpek Yolu üzerindeki şehirlerin nüfusu artmıştır. 726. Sınıf Kültür ve Miras KKT - 8 1. Türklerin İslamiyet’i kabulü ile birçok alanda deği- 4. Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinde Gök Tanrı şiklik meydana gelmiştir. inancında İslamiyet’e benzer yönlerin bulunması etkili olmuştur. Buna göre; Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet’le Gök Tanrı I. Yuğ inancının benzer özellikleri arasında gösteri- II. Kut lemez? III. Divan IV. Cami A Ahlak anlayışı B Ahiret inancı C İbadet şekli D Tek tanrı inancı gibi kavramlardan hangileri Türklerin İslami- yet sonrası özelliklerindendir?A I, II, III ve IV B III ve IVC I ve II D I, II ve IV2. • İslam öncesinde görülen kurultay, divan adı ve- 5. Türkler 751 Talas Savaşı’yla birlikte hızlı bir şe- rilen bir meclise dönüştü. kilde İslam dinine geçtikten sonra birçok devlet kurmuşlardır. • Hükümdarlar İslami isim ve unvanlar aldılar. Aşağıdaki verilenlerden hangisi İslamiyet’ten • Halife adına hutbe okutulmaya başlandı. sonra kurulan Türk devletlerinden birisi değil- dir? • Hükümdarlar halife tarafından onaylanmaya başlandı. A Uygurlar Yukarıda verilen özellikler Türklerin, İslamiyet’i B Büyük Selçuklu Devleti kabulü ile hangi alanda değişiklik yaşadığını kanıtlar? C Gazneliler D KarahanlılarA İdari B EğitimC Kültür D Ekonomi3. Karahanlılar Dönemi’nde kültürel alanda önemli 6. Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri yöneticilerin- çalışmalar olmuştur. de İslami isimler, unvanlar, lakaplar kullanılmaya başlamasına neden olmuştur. Buna göre aşağıdaki eserlerden hangisi Kara- hanlılar Dönemi’ne ait değildir? Aşağıdakilerden hangisi, İslamiyet’ten sonra kullanılan yönetici isimlerinden değildir? A Kutadgu Bilig B Dîvânü lugāti’t-Türk C Divân-ı Hikmet D Siyasetname A Han B Padişah C Kağan D Hünkâr 736. Sınıf Kültür ve Miras KKT - 9 1. Bizans, Anadolu’da Türklerin akınlarını bir türlü 4. Kösedağ Savaşı’ndan sonra Türkiye Selçuklu durduramıyordu. Türklerin ilerleyişi çok hızlı ol- Devleti yıkılmış ve Anadolu’da bir çok beylik ku- duğu için İstanbul’un hatta Avrupa’nın güvenliği rulmuştur. tehlikede idi. Bu durum sadece Bizans’ı olumsuz etkilemedi. Avrupa’daki diğer devletlerin de tedir- Buna göre Anadolu ile ilgili; gin olmasına sebep oldu. Bizans’ın Anadolu’daki Türk akınlarına karşı Avrupalı devletlerle birlikte I. Bizans yeniden güçlenmiştir. hareket etmesi gerekiyordu. II. Siyasal birlik bozulmuştur. II. Türk kültürü zayıflamıştır. Bu durum aşağıdaki gelişmelerden hangisinin ortaya çıkmasına yol açmıştır? gibi yargılardan hangisi ya da hangilerine ula- şılabilir? A Haçlı Seferleri A Yalnız I B Yalnız II B Miryokefalon Savaşı C I ve II D II ve III C Malazgirt Savaşı D Kösedağ Savaşı2. Aşağıdakilerden hangisi Haçlı Seferlerinin ne- 5. Karahanlılar ticaret yolları üzerinde belli aralıklarla denlerinden biri değildir? kervansaraylar yapmış ve kafilelerin bu mekânlar- da ücretsiz olarak konaklamasını sağlamışlardır. A Avrupalıların Türklerin batıya doğru ilerlemesini engellemek istemesi Bu uygulamanın amacının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir? B Yoksulluk içinde yaşayan Avrupalıların doğu- nun zenginliklerini ele geçirmek istemeleri A Ticareti geliştirmek B Ülkenin savunmasını güçlendirmek C Türklerin batı yönündeki ilerleyişinin bir süre C Eğitimi geliştirmek durmuş olması D Halkı yönetime katmak D Bizans’ın Malazgirt Savaşı’ndan sonra Avru- pa’dan yardım istemesi3. Haçlı Seferlerinin önemli nedenlerinden biri de 6. Haçlı Seferleri sonucunda; Avrupalılar için kutsal sayılan toprakların geri alın- mak istenmesidir. I. Akdeniz limanları önem kazandı. II. Kâğıt ve matbaa Avrupa’ya götürüldü. Yukarıdaki metinde Haçlı Seferlerinin hangi III. Derebeylikler zayıfladı. alandaki nedeninden söz edilmektedir? Yukarıdaki gelişmelerden hangisi Avrupa’nın kültürel ve teknik gelişimini hızlandırmıştır?A Ekonomik B Askeri A Yalnız I B Yalnız IIC Dinî D Siyasi C II ve III D I ve III 743. ÜNİTEİNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER Dünyanın Neresindeyim? Ülkemin Güzellikleri Haritada Ülkemin Zenginlikleri Haritada Çevremizde Kimler Yaşıyor?Kazanımlar➢➢ Konum ile ilgili kavramları kullanarak kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumunu tanım lar.➢➢ Türkiye’nin temel fİziki coğrafya özelliklerinden yer şekillerini, iklim özelliklerini ve bitki örtüsünü ilgili haritalar üzerinde inceler.➢➢ Türkiye’nin temel beşerî coğrafya özelliklerini ilgili haritalar üzerinde gösterir.➢➢ Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki insan yaşantılarından yola çıkarak iklim özellikleri hakkında çıkarımlarda Sınıf Dünyanın Neresindeyim? Dünyanın Neresindeyim?➤➤ Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın veya alanın, Dünya üzerinde nerede bulunduğunun ifade edilmesine “coğrafi konum” denir. Bir bölgenin veya noktanın Dünya’nın neresinde olduğu iki şekilde ifade edilebilir. Bunlar mutlak matematik konum ve göreceli özel konumdur. 1. Mutlak Matematik Konum Nedir? Dünya üzerindeki herhangi bir yerin Ekvator’a ve başlangıç meridyenine göre yerinin belirtilmesine mutlak konum ya da matematik konum denir. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin mutlak konumunu belirleyebilmek için paralel ve meridyenlerden yararla- nılır. Mutlak konum değişmez. Örneğin Türkiye Ekvator’un kuzeyindedir. Bunun değişme ihtimali yoktur. Mutlak konumu daha iyi anlamak için paralel ve meridyenleri bilinmesi gerekmektedir. Paraleller Ekvatora paralel olan ve birer derece aralıklarla geçen dairelere paralel daireleri denir. Paralellerin özellikleri 1. Birer derece aralıklarla geçirilen dairelerdir. 2. Dünyanın şeklinden dolayı kutuplara doğru çevre uzunlukları kü- çülür. 3. Aralarındaki uzaklık birbirine eşit ve 111km’dir. 4. 90 kuzey, 90 güney olmak üzere 180 tane paralel vardır. 5. Başlangıç paraleli Ekvator’dur. Meridyenler Birer derece aralıklarla geçen ve kutup noktalarını birleştiren yarım çembere meridyen denir. Londra’daki Greenwich kasabasından geçen meridyene başlangıç meridyeni denir. Meridyenlerin özellikleri 1. Ekvatoru ve paralelleri dik keserler. 2. Başlangıç meridyeninin doğusunda 180, batısında 180 olmak üzere 360 meridyen yayı bulunmaktadır. 3. Dünyanın şeklinden dolayı meridyen yayları eşit uzunluktadır. 4. Kutuplara doğru birbirlerine yaklaşır ve kutuplarda birleşirler. 5. Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır. Türkiye’nin mutlak konumunun sonuçları nelerdir? - Türkiye 36˚ – 42˚ kuzey paralelleri ile 26˚ – 45˚ doğu meridyenleri arasında yer alır. - Türkiye’nin en kuzeyi ile en güneyi arasındaki kuş uçuşu uzaklık 666 km’dir. - Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasındaki yerel saat farkı 76 dakikadır. - Ülkemize doğru kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgârlar ise sıcaklığı arttırır. - Ülkemizin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı daralır. Bundan dolayı güneyden kuzeye doğru sıcaklık değerleri de azalır. - Dağlarımızın güney yamaçları güneşe dönük olduğu için daha sıcaktır. Bu durum dağların güney yamaçların- da nüfus ve yerleşmenin artmasına, meyve ve sebzelerin erken olgunlaşmasına neden olur. 776. Sınıf Dünyanın Neresindeyim?2. Göreceli Özel Konum Nedir?Dünya üzerindeki herhangi bir yerin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, önemli geçit ve boğazlara, ticaret ve su-yollarına, önemli madenlere ve kentlere uzaklığı, yükseltisi ve yer şekilleri gibi özellikleri o yerin göreceli özelkonumunu göreceli konumunun sonuçları nelerdir?- Türkiye özel konumu itibariyle, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine yaklaştığı yerde Hem Asya hem de Avrupa kıtasında toprakları Üç tarafı denizlerle Ortalama yükseltisi fazladır ve yükseltisi batıdan doğuya doğru Yer şekilleri çeşitlidir. Buna bağlı olarak aynı anda çeşitli mevsim özellikleri Çeşitli iklim tipleri Petrol bakımından zengin Orta Doğu ülkelerine Ekonomik bakımdan gelişmiş Avrupa ülkelerine Önemli ticaret yolları üzerinde yer alır ve iki önemli boğaza bir devletin coğrafi, ekonomik sosyal ve siyasal şartlarının o devleti ve devletler arası politikayıne şekilde etkilediğinin incelenmesidir. Bir ülkenin dünya üzerinde bulunduğu konum, yer altı ve yer üstükaynaklarına sahip oluşu gibi etkenler o ülkenin dış politikada önemini göre Türkiye’nin göreceli yani özel konumu devletler arası alanda onun jeopolitik önemini artırır.➤➤ Kıtalar ve Okyanuslar Dünya yüzeyinin % 71’i okyanus ve denizlerle, %29’u karalarla Kendine bağlı olan adalarla, etrafı denizlerle ve okyanuslarla çevrili olan büyük kara parçalarına kıta de-nir. Toplam 7 kıta 2-Avrupa 3-Afrika 4-Kuzey Amerika 5-Güney Amerika6-Okyanusya Avustralya 7-AntarktikaOkyanus Kıtalar arasındaki büyük çukurlarda kalan geniş ve derin su kütlelerine okyanus denir. Toplam 3okyanus Okyanus Pasifik 2-Atlas Okyanusu 3-Hint Okyanusu 786. Sınıf Dünyanın Neresindeyim?Etkinlik 11 Kazanım Konum ile ilgili kavramları kullanarak kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumu- nu tanımlar. 1. Tabloda verilen özelliklerin paralel ve meridyenlerden hangisine ait olduğunu belirtiniz. Özellikler Paralel Meridyen  1. Başlangıcı İngiltere’nin Londra şehrinden geçer.     2. Aralarındaki zaman farkı 4 dakikadır.    3. Ekvator’u dik kesen yarım çemberlerdir.  4. Kutuplara doğru birbirlerine yaklaşır ve kutuplarda bir-  leşirler. 5. Aralarındaki mesafe 111 km’dir. 6. Toplam 180 tanedir. 7. Toplam 360 tanedir. 8. Ekvator’dan kutuplara doğru çevre uzunlukları küçülür. 9. En uzun olanı Ekvator’dur 10. Aralarındaki en uzun mesafe Ekvator üzerinde olup 111 km’dir. 2. Aşağıdaki harita Türkiye’nin mutlak konumunu göstermektedir. Haritaya göre mutlak ko- numları verilen bölgeleri harita üzerinde bularak boyayınız.      37°-38° kuzey paralelleri 38°-39° kuzey paralelleri 39°-40° kuzey paralelleri 41°-42° doğu meridyenleri 30°-31° doğu meridyenleri 37°-38° doğu meridyenleri 39°-40° kuzey paralelleri 40°-41° kuzey paralelleri 28°-29° doğu meridyenleri 34°-35° doğu meridyenleri 796. Sınıf Dünyanın Neresindeyim?Etkinlik 11 3. Haritadan yararlanarak Türkiye’nin ekvatora ve başlangıç meridyenine göre hangi ya- rımkürelerde yer aldığını yazınız. a. Ekvatora göre kuzey yarım kürede yer alır. b. Başlangıç meridyenine göre doğu yarım kürede yer alır. 4. Aşağıda verilen harita üzerinde Türkiye’nin matematik konumuna ait paralel ve merid- yen derecelerini yazınız. 26° 45° 42° 36° 5. Tabloda verilen özelliklerin ülkemizin göreceli konum ve mutlak konumlarından han- gisine ait olduğunu belirtiniz. İfadeler Mutlak Göreceli Konum Konum 1. Doğu - batı istikametinde 76 dakika yerel saat farkı bulunur.   2. Bir yarımada durumunda olup üç tarafı denizlerle çevrilidir.   3. Kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen   rüzgârlar sıcaklığı yükseltir.    4. Ortalama yükseltisi fazladır.   5. Batısında sanayileşmiş Avrupa ülkeleri güneydoğusunda petrol zengini Ortadoğu ülkeleri bulunur. 6. Kuzeyi ile güneyi arasında 6 paralel vardır. 7. Yeraltı ve yerüstü kaynakları zengindir ve çeşitlidir. 8. Ekvatorun kuzeyinde, başlangıç meridyeninin doğusunda ve or- ta kuşakta yer alan bir ülkedir. 9. Önemli boğazlara ve ticaret yollarına sahiptir. 10. 36° – 42° Kuzey paralelleri ile 26° – 45° Doğu meridyenleri ara- sında yer alır. 11. Dağlarımızın güney yamaçları güneşe dönük olduğu için daha sıcaktır. 806. Sınıf Dünyanın Neresindeyim?Etkinlik 11 6. 30° 35° 40° 45° 50° I II 40° 35° III IV 30° V 25° 20° Yukarıda verilen şekle göre aşağıdaki soruları cevaplandırınız. Sorular Cevaplar 1. I numaralı bölge ekvatora göre hangi konumda yer Kuzey yarım küre alır? Doğu yarım küre 2. III numaralı bölge başlangıç meridyenine göre hangi 555 km. konumda yer alır? 20 dakika 555 km. 3. V numaralı bölgenin en kuzeyiyle en güneyi arası kuş V numaralı bölge uçuşu kaç km’dir? 4. IV numaralı bölgenin en batısıyla en doğusu arasında kaç dakikalık zaman farkı vardır? 5. II numaralı bölgenin en kuzeyiyle en güneyi arasında kuş uçuşu mesafe kaç km’dir? 6. Ekvatora en yakın bölge hangisidir? 7. Başlangıç meridyenine en yakın bölge hangisidir? III numaralı bölge II ve V numaralı bölge 8. Aynı meridyenler arasında yer alan bölgeler hangile- ridir? 816. Sınıf Dünyanın Neresindeyim?Etkinlik 211 7. Aşağıda verilen haritada öncelikle kıta ve okyanusların adlarını boş bırakılan kutucuk- lara yazarak tablodaki soruları cevaplandırınız. Kuzey Avrupa Asya Amerika BüyükPasifik Afrika Hint Okyanusu Okyanusu Güney Amerika Avustralya Okyanusya Atlas Okyanusu a. Asya kıtasının doğu kıyılarını takip ederek güneye doğru yol alan bir gemi Afrika kıtasının doğu kıyılarına ulaşmıştır. Bu gemi hangi okyanuslardan geçerek yolculuğunu tamam- lamıştır? Büyük Okyanus-Hint Okyanusu b. Avrupa’nın batı kıyılarından yola çıkan bir gemi en kısa yolu kullanarak Güney Ameri- ka’ya ulaşmıştır. Bu gemi hangi okyanusu geçerek yolculuğunu tamamlamıştır? Atlas Okyanusu c. Kuzey Amerika kıtasından kalkan bir uçak yüzölçümü açısından en büyük kıtada yer alan bir ülkeye ulaşmıştır. Bu uçağın ulaştığı kıtanın adı nedir? Asya Kıtası d. Londra’dan kalkan bir gemi dünyanın yüzölçümü bakımından en küçük kıtasına ulaş- mıştır. Bu geminin yolculuk sonunda vardığı kıtanın adı nedir? Avustralya Okyanusya Kıtası 826. Sınıf Ülkemin Güzellikleri Haritada Ülkemin Güzellikleri Haritada➤➤ Ülkemizde yeryüzü şekilleri çeşitlilik gösterir. Ülkemizde yer alan bazı yeryüzü şekilleri şöyledir Ada Dört tarafı sularla çevrili olan kara parçasıdır. Burun Karaların su kütlelerine doğru uzanmış bölümüdür. Plato Çevresine göre yüksekte kalmış ve akarsular tarafından derin olarak yarılmış geniş düzlüklerdir. Delta ovası Akarsuların denize döküldükleri yerlerde, taşıdıkları alüvyonların biriktirmesi sonucunda oluşan şekillerdir. Körfez Deniz sularının karaların içine doğru sokulduğu bölümdür. Yarımada Üç tarafı sularla çevrili kara parçasıdır. Dağ Çevresine göre yüksek ve belli bir doruğu olan yeryüzü şeklidir. Ülkemiz ortalama yükseltisi 1132 metre olan, engebeli ve yerşekillerinin çeşitlilik gösterdiği bir ülkedir. Ülkemi- zin yükseltisi batıdan doğuya doğru artar. Dağlar Ege Bölgesi’nde denize dik olarak uzanır. Böylece deniz etkisi iç kısımlara kadar sokulabilir. Buna karşılık Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde dağlar denize paralel uzandığı için deniz etkisi iç kısımlara ulaşamaz. İç kesimlerde nemin su buharı az olması günlük ve yıllık sıcaklık farkını artırır. Bu durum ülkemizin geniş bir bölümünde karasal iklimin görülmesine neden olur. Bu bölgelerde bitki örtüsü bozkırdır. Denize kıyısı olan yerlerde nemliliğin fazla olması günlük ve yıllık sıcaklık farkının az olmasında etkili olur. Her mevsim yağışlı olan Karadeniz ikliminde yazlar ılık, kışlar ise serin geçer. Bitki örtüsü ormandır. Ülkemizin Akdeniz, Ege ve Marmara Denizlerine kıyısı olan yerlerinde Akdeniz iklimi görülmektedir. Bu iklimde yazlar kurak ve sıcak, kışlar ise ılık ve yağışlı geçer. Bitki örtüsü makilerdir. Yaz aylarının sıcak olması turizmi, kışların ılık geçmesi de seracılığı olumlu etkiler. Bozkır Orman Maki 836. Sınıf Ülkemin Güzellikleri HaritadaEtkinlik 12 Kazanım Türkiye’nin temel fiziki coğrafya özelliklerinden yer şekillerini, iklim özelliklerini ve bitki örtüsünü ilgili haritalar üzerinde inceler. 1. Aşağıda yeryüzü şekilleriyle ilgili bazı tanımlar verilmiştir. Bu tanımları ilgili yeryüzü şekliyle eşleştiriniz. Tanımlar Burun Körfez Ada Dağ Plato Yarımada Delta Ovası 1. Çevresine göre yüksek ve belli bir doruğu olan yeryüzü şek-  lidir.  2. Deniz sularının karaların içine doğru sokulduğu bölümdür. 3. Çevresine göre yüksekte kalmış ve akarsular tarafından de-  rin olarak yarılmış geniş düzlüklerdir.  4. Dört tarafı sularla çevrili olan kara parçasıdır. 5. Akarsuların denize döküldükleri yerlerde, taşıdıkları alüvyon- ların biriktirmesi sonucunda oluşan şekillerdir.  6. Üç tarafı sularla çevrili kara parçasıdır.  7. Karaların su kütlelerine doğru uzanmış bölümüdür.  2. Aşağıdaki Türkiye iklim haritasına göre iklim bölgeleriyle ilgili soruları cevaplandırınız. a. Karadeniz ikliminin özellikleri nelerdir? Dört mevsim yağış alan bir iklimdir. Sıcaklık farkları azdır. b. Karadeniz ikliminin bitki örtüsü nedir? Birki örtüsü ormandır. c. Karasal iklimin özellikleri nelerdir? Yazları sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Sıcaklık farkları fazladır. d. Karasal iklimin bitki örtüsü nedir? Bitki örtüsü borkırdır. e. Akdeniz ikliminin özellikleri nelerdir? Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Sıcaklık farkları azdır. f. Akdeniz ikliminin bitki örtüsü nedir? Bitki örtüsü makidir. 846. Sınıf Ülkemin Güzellikleri Haritada Etkinlik 12 3. 6. sınıf öğrencisi Eray sınıf duvarında asılı olan Türkiye fiziki haritasına bakarak eldeettiği bilgileri aşağıdaki gibi defterine not notlardan hangisinin doğru hangisinin yanlış olduğunu yukarıda verilen haritadanda yararlanarak belirtiniz. Eray’ın notları Doğru Yanlış 1. Yükselti batıdan doğuya gittikçe azalır.  2. Akdeniz ve Karadeniz Bölgesi’nde dağlar denize paralel uza-  nır. 3. Kıyı kesimlerde önemli ovalar yer almaktadır.  4. İç Anadolu Bölgesi’nin yükselti ortalaması Marmara Bölge-  si’nden daha çoktur. Ege’de dağlar denize paralel uzandığı için deniz etkisi iç ke-  5. simlere giremez. 6. İç Anadolu Bölgesi’nde delta ovaları geniş yer kaplar.  7. Dağların uzanış yönü iklimin dağılışını etkiler.  8. Ege kıyılarında birçok koy ve körfez yer almaktadır.  856. Sınıf Ülkemin Güzellikleri Haritada Etkinlik 12 4. Nem su buharı bir yerdeki sıcaklığın fazla artmasını ve azalmasını engeller. Böylece sıcak-lığın dengede kalmasını ve Akdeniz’de dağlar, doğu batı yönünde uzandığı için kıyı kesimlerdeki nemin içkesimlere doğru girmesini engeller. İç kesimlerde nemin az olması günlük ve yıllık sıcaklıkfarkını arttırır. Tam tersi olarak denize kıyısı olan yerler deniz faktörü nedeniyle nemli olduğuiçin günlük ve yıllık sıcaklık farkları daha göre haritada verilen merkezleri günlük ve yıllık sıcaklık farklarının az veya çokoluşuna göre gruplandırınız. a. Sıcaklık farkları b. Sıcaklık farkları çok olanlar az olanlar Ankara İzmir Sivas Antalya Erzurum Adana Hakkari Samsun 866. Sınıf Ülkemin Güzellikleri Haritada Etkinlik 12 5. Yukarıda verilen harita Türkiye’nin yıllık sıcaklık ortalamalarını göre aşağıdaki soruları Haritada verilen değerleri incelediğimizde en yüksek sıcaklık ortalamalarının Akdeniz, Güneydoğu ve Ege bölgelerinde olduğu görülmektedir? Bu durumun nedenleri nelerdir?Ülkemizde sıcaklık ortalamaları Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde dahayüksektir. Bunun en önemli nedeni bu bölgelerin ekvatora yakın olmasıdır. Ayrıca bu bölge-ler ekvator bölgesinden gelen sıcak hava dalgalarının etkisi altındadır. b. Yıllık sıcaklık ortalamasının en düşük olduğu yerlere örnek vererek nedenlerini Erzurum, Ağrı ve Hakkari gibi merkezlerin sıcaklık ortalamaları yükseltinin fazla olma-sından dolayı daha düşüktür. Çünkü yükselti arttıkça sıcaklıklar düşer. 876. Sınıf Ülkemin Zenginlikleri Haritada Ülkemin Zenginlikleri Haritada➤➤ Türkiye’de Nüfusun Dağılışı Ülkemizde nüfus her yerde aynı yoğunlukta değildir. Kıyı kesimler iç kesimlere göre daha fazla nüfusa sahiptir. Bunun nedeni iklim koşullarının elverişli olmasıdır. Ülkemizde nüfusun dağılışını beşeri ve doğal faktörler doğrudan etkilemektedir. Beşeri faktörler sanayi, tarım, turizm gibi ekonomik faaliyetlerdir. Doğal faktörler ise iklim, yerşekilleri ve su kaynakları gibi faktörlerdir. Ülkemizde nüfusu en fazla olan bölgemiz Marmara Bölgesi’dir. Bunun nedeni sanayi ve ticaret gibi beşeri faaliyetlerin yoğun olmasıdır. Doğu ve Güneydoğu Anadolu gibi bölgelerimiz yer şekillerinin dağlık ve engebeli olması ve iklim koşullarının yer yer elverişsizliği gibi doğal faktörlerin etkisiyle daha az nüfuslanmıştır.➤➤ Türkiye’de Ekonomik Faaliyetler Ülkemizde ekonomik faaliyetler bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Ulaşım imkanlarının gelişmiş olduğu Marmara Bölgesi’nde sanayi ve ticaret çok canlıdır. Ege kıyıları verimli toprakları ve ikliminin elverişli olması nedeniyle hem tarımda hem de İzmir limanı sayesinde sanayi üretiminde gelişmiştir. Ayrıca turizm açısından da önemli merkezlere sahiptir. Karadeniz kıyıları tarım ve balıkçılık açısından gelişmiştir. Akdeniz Bölgesi seracılık ve yaz turizminde ülke ekonomisine büyük katkı sağlar. Güneydoğu Anadolu Bölgesi son yıllarda sulama imkanlarının yaygınlaştırılması sayesinde tarımda büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi büyükbaş hayvancılık alanında önemli bir ekonomiye sahiptir. İç Anadolu Bölgesi ise hem tarım hem de hayvancılığa elverişlidir. Bölgeye bu alanda önemli yatırımlar ya- pılmaktadır. Ülkemiz çok önemli yer altı kaynaklarına sahiptir. Bunlardan bazıları demir, bakır, krom, bor, alüminyum, uranyum ve taş kömürüdür. Bu madenler doğrudan dış ülkelere satıldığı gibi ülkemiz sanayisinin de önemli bir hammadde kaynağını oluşturmaktadır.➤➤ Ülkemizin Su Kaynakları Ülkemiz akarsu, göl ve yer altı suları bakımından elverişlidir. Akarsularımızdan genelde sulama, içme, kullanma suyu temini, elektrik enerjisi üretimi, tatlı su balıkçılığı gibi alanlarda yararlanılabilmektedir. 886. Sınıf Ülkemin Zenginlikleri HaritadaÜlkemizdeki akarsuların genel özellikleri şunlardır• Akış hızları yüksektir.• Hidroelektrik enerji potansiyelleri fazladır.• Ülkemiz üç tarafı denizlerle çevrili olduğu için akarsularımızın boyları genellikle kısadır. Dicle ve Fırat dışın-da.Karadeniz’e Marmara Ege Akdeniz’e Basra Hazar dökülen Denizi’ne Denizi’ne dökülen Körfezi’ne Denizi’ne dökülen dökülen akarsularımız dökülen dökülenakarsularımız akarsularımız akarsularımız akarsularımız akarsularımız Susurluk Aksu Yurt dışı Yurt dışı Çoruh Meriç Manavgat Kızılırmak K. Menderes Fırat Kura Yeşilırmak B. Menderes Seyhan Dicle Aras Sakarya Ceyhan Gediz Filyos Asi GöksuVan Gölü ülkemizin en büyük gölüdür. Eğirdir, Burdur, Beyşehir gölü gibi göllerinin yoğun olarak bulunduğubölgeye göller yöresi adı altı suları, yer altında biriken ve topraktaki boşlukları doldurarak akan sulardır. Yağmur, kar, dolu olarakyeryüzüne düşen yağışların çatlak ve yarıklardan sızarak yer altında toplanmasıyla meydana yer altı sularının yerin derinliklerden gelmesi sularının sıcak olmasına neden olmuştur. Bu sulara kaplıca,ılıca gibi adlar verilir 896. Sınıf Ülkemin Zenginlikleri HaritadaEtkinlik 13 Kazanım Türkiye’nin temel beşerî coğrafya özelliklerini ilgili haritalar üzerinde gösterir. 1. Yukarıda verilen Türkiye’nin nüfus haritasında koyu renkle gösterilen merkezlerde nüfus yo- ğunluğu daha fazla, açık renkle gösterilen merkezlerde ise nüfus yoğunluğu daha azdır. Buna göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. a. Nüfus yoğunluğu iç bölgelerde neden daha azdır? Nüfusun iç bölgelerde az olmasının nedeni iklim koşullarının tarım ürünü çeşitliliğini ve verimini azaltmasıdır. Ayrıca ulaşım imkanlarının yer şekilleri nedeniyle el verişli olmaması sanayi ve ticaretin yeteri kadar gelişmemesine neden olmuştur. Bu durum da nüfusun iç bölgelerde az olmasının nedenlerinden biridir. b. Nüfus daha çok hangi şehirlerde yoğunlaşmıştır? Örnek vererek nedenlerini belirtiniz. İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Gaziantep ve İzmit gibi merkezler sanayi ve ticaretin ge- lişmiş olmasından dolayı çok nüfuslanmıştır. c. Ülkemizde nüfusun dengeli dağılmamasının nedenlerini belirtiniz. Ülkemizde bazı yerler yerşekilleri ve iklim bakımından elverişli iken bazı yerler ise tam ter- si olarak elverişli değildir. Bu durum nüfusun her yerde aynı olmamasına neden olmuştur. 906. Sınıf Ülkemin Zenginlikleri HaritadaEtkinlik 123 2. Aşağıda Türkiye’de yapılan bazı ekonomik faaliyetlere ait resimler verilmiştir. Bu ekono- mik faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı noktaları haritadan bularak kutucuklara yazınız. 4 8 7 9 1 2 3 65 1. Büyükbaş 2. Küçükbaş 3. Petrol hayvancılık hayvancılık Üretimi 4. Sanayi 5. Pamuk tarımı 6. Deniz Turizmi faaliyetleri 7. Balıkçılık 8. Demir-çelik 9. Bor İşleme üretimi Tesisleri 916. Sınıf Ülkemin Zenginlikleri HaritadaEtkinlik 213 3. Aşağıdaki tabloda yer alan madenlerin kullanım alanlarını araştırarak karşılarında verilen alana yazınız. Maden ve Enerji Kaynağı Kullanım Alanları Bor Roket-jet yakıtı olarak kullanılır. Ayrıca deterjan ve seramik üretimi gibi alanlarda da kullanılır. Demir Döküm işlerinde inşaat, otomotiv ve çelik sanayiinde kullanılır. Bakır Elektrik, elektronik sanayii, silah üretimi, madeni para imalatı gibi sektörlerde kullanılır. Ev ve mutfak eşyası yapımında, elektrik iletkenlerin üretiminde ve Alüminyum endüstride kullanılır. Krom Çeliğin sertleştirilmesinde, paslanmaz çelik üretiminde ayrıca oto- mobil parçalarında kullanılır. Demir-çelik ve kimya endüstrisinin enerji kaynağıdır. Ayrıca bazı Taş Kömürü bölgelerde konutların ısıtılmasında kömür olarak da kullanılır. Linyit Termik santrallerin enerji kaynağıdır. Elektrik üretiminde, ısınma ve Petrol aydınlatmada kullanılmaktadır. Benzin, mazot, gaz yağı, plastik, asfalt üretiminde kullanılmaktadır. Doğal Gaz Doğal gaz evlerde, okullarda ve iş yerlerinde ısınmak amacıyla kul- lanılmaktadır. Ayrıca elektrik enerjisi üretiminde de kullanılır. 4. Aşağıdaki harita Türkiye’nin akarsu ve göllerini göstermektedir. Bu haritadan yararlana- rak aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Karadeniz’e Marmara Denizi’ne Ege Denizi’ne Akdeniz’e dökülen dökülen dökülen dökülen akarsularımız akarsularımız akarsularımız akarsularımız Susurluk Aksu Kızılırmak B. Menderes Manavgat Yeşilırmak K. Menderes Göksu Çoruh Bakırçay Seyhan Sakarya Gediz Ceyhan Filyos Asi 926. Sınıf Çevremizde Kimler Yaşıyor? Çevremizde Kimler Yaşıyor?➤➤ İklim özellikleri, insanların yeryüzüne dağılışlarını, ekonomik faaliyetlerini, yiyecek ve giyeceklerini, fizyolojik gelişimlerini, kültürünü, endüstrinin dağılışını, konut tipini ve malzemesini, ulaşımı, tarımı, turizmi, toprak olu- şumunu, göl ve akarsuları, hayvan türlerini, erozyonu, bitki örtüsünü etkiler. İnsanların yaşadığı çevrenin iklimi ve bitki örtüsü oradaki yaşamı etkiler. İnsanlar yaşadığı bölgedeki iklime göre giyinir. Oradaki iklim ve bitki örtüsüne göre ekonomik faaliyetlerini belirler. Şimdi insanların yaşamını etkileyen bazı iklim türlerini yakından tanıyalım. 1. Kutup İklimi Kutup bölgelerinde görülür. Yıl boyu sıcaklık çok düşüktür. kutuplar güneş ışınlarını yıl boyu dar açı ile alır Buralarda çok az insan yaşar. İnsanlar çok kalın giysiler giyerler. Tarım yapılamaz. Balıkçılık temel geçim kaynağıdır. Kutup ikliminde yaşayanlar kışın buzdan ve balina kemiklerinden yaptıkları İgloo denilen kubbeli, geleneksel evlerde yazın ise çadırlarda yaşarlar. 2. Akdeniz İklimi Başta ülkemiz olmak üzere Akdeniz’e kıyısı olan geniş bir alanda görülür. İspanya ve İtal- ya’nın Akdeniz’e yakın bölgelerinde yaygındır. Ayrıca ABD, Şili, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde de görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. En fazla yağışı kışın, en az yağışı yazın alır. Don olaylarına ve kar yağışlarına nadiren rastlanır. Güneşlenme süresi fazladır. Bitki örtüsü makidir. 3. Muson İklimi Asya kıtasının güneyi ve güneydoğusundaki Hindistan, Bangladeş, Japonya, Çin gibi ül- kelerde görülür. Yazın okyanus üzerinden gelen rüzgârlar nedeniyle yaz mevsimi sürekli yağışlıdır. Yağışların etkisi ile can ve mal kaybına neden olan su taşkınları meydana gelmektedir. Kışın ise tam tersi kurak bir dönem yaşanır. Muson coğrafyası dünyanın yoğun nüfuslu yerlerindendir. Bölge halkının temel geçim kaynağı pirinçtir. 4. Ekvatoral İklim Ekvator çevresinde görülür. Yıl boyu yaz mevsimi yaşanır ve yüksek sıcaklıklar görülür. Isınma sorunları yoktur, insanlar ince elbiseler giyerler. Yüksek sıcaklık isteyen kahve, muz, kakao gibi ürünler yetiştirilir. Yerleşim alanı olarak yüksek yerler tercih edilir. 936. Sınıf Çevremizde Kimler Yaşıyor?Etkinlik 14 Kazanım Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki insan yaşantılarından yola çıkarak iklim özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur. 1. Aşağıda verilen haritalarda yeryüzünde görülen bazı iklimlerin yayılış alanları gösterilmiş- tir. Bu iklimlerin hangisi olduğunu karşılarına yazınız. Kutup İklimi Muson İklimi Akdeniz İklimi Ekvatoral İklim a Akdeniz İklimi b Ekvatoral İklim c Kutup İklimi d Muson İklimi 946. Sınıf Çevremizde Kimler Yaşıyor?Etkinlik 124 2. Aşağıda tanımlanan iklim türlerinin isimlerini boşluklara yazınız? Merhaba. Ben Ekvator’a çok yakın bir ülkedeyim. Burası Brezilya. Hafta sonları bazen Amazon bölgesine kısa turlar düzenliyoruz. Or- a manlar o kadar sık ki buralara boşuna yağmur ormanları dememişler. Ekvatoral İklim Merhabalar. Biz Eskimolarız. Çok soğuk ve karlı bir iklimde yaşı- yoruz. Çevremizde yıl boyu erimeyen karlar var. Geçimimizi ancak b balıkçılık yaparak sağlayabiliyoruz. Kutup İklimi Merhabalar. Burada bizim temel geçim kaynağımız pirinç ve çay tarı- mıdır. Yaz mevsimi sürekli yağışlıdır ve sel olayları çok fazla görülür. c Muson İklimi Merhaba. Ben İtalya’nın güneyinde bir kasabada yaşıyorum. Burada iklim ılıman özelliklere sahip. Geçen yaz gittiğim Yunanistan’da da d benzer bir iklim yaşandığını farkettim. Akdeniz İklimi 3. Ülkemiz 0°-10° kuzey paralelleri Ekvator bölgesi arasında olsa idi hayatımızda ne gibi değişiklikler olurdu? Giyim, iklim, bitki örtüsü, hayvan türleri ve tarım ürünleri açısın- dan değerlendiriniz. a Giyim Ekvator bölgesi yıl boyu sıcak olduğu için kalın giysilere ihtiyacımız olmazdı. b İklim Özellikleri Hava çoğu zaman nemli ve sıcak olurdu. Dört mevsim yaşanmazdı. Yıllık sıcaklık farkı çok az yaşanırdı. c Bitki Örtüsü Bitki örtüsü yağmur ormanlarından oluşurdu. d Hayvan Türleri Fil, şempanze, orangutan, kertenkele, yılan, antilop ve timsah bu ik- limde yaşayan hayvan türleri olurdu. e Tarım Ürünleri Kahve, kakao, kauçuk, şeker kamışı, patates, pirinç, muz gibi tarım ürünleri yetiştirilebilirdi. 956. Sınıf Çevremizde Kimler Yaşıyor?Etkinlik 214 4. Aşağıdaki tabloda yeryüzünde görülen bazı iklimlerin özellikleri verilmiştir. Bu iklimle- rin isimlerini karşılarına yazınız. Kutup İklimi Muson İklimi Akdeniz İklimi Ekvatoral İklim İklim Özellikleri İklimin Adı Muson iklimi 1. Yazları bol yağış alan bu iklimde çay ve pirinç tarımı yoğun Akdeniz iklimi olarak yapılmaktadır. Kutup iklimi Kutup iklimi 2. Genel olarak, 30° – 40° paralelleri arasında görülür. Yazları Muson iklimi sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlıdır. Ekvatoral iklim Kutup iklimi 3. Sıcaklık yıl boyunca 0 derecenin altındadır ve toprak don- muş vaziyettedir. Akdeniz iklimi 4. Kalıcı yerleşmenin olmadığı Antarktika kıtasında bitki örtü- Akdeniz iklimi sü yoktur. Muson iklimi Kutup iklimi 5. Asya kıtasının güneyi ve güneydoğusunda Hindistan, Çin, Ekvatoral iklim Bangladeş, Pakistan gibi ülkelerde görülmektedir. 6. Sıcaklık ve yağış miktarı yıl boyunca yüksektir. Amazon, Kongo, Endonezya ve Filipinler’de hâkimdir. 7. Ulaşım, hayvanların çektiği kızaklarla yapılmaktadır. Avustralya’nın güneybatısı, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Kap Bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da 8. Kaliforniya çevresiyle Fransa, İtalya ve Yunanistan gibi bazı Avrupa ülkelerinde etkilidir. Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600- 9. 1000 mm arasındadır. Yağış rejimi düzensizdir. Bitki örtüsü makidir. 10. Yaz mevsiminde artan yağışlara bağlı olarak sel felaketleri yoğun olarak yaşanmaktadır. 11. Yağışlar daima kar şeklinde meydana gelir. Toplumsal yaşam oldukça zordur. İnsanlar iglo adı verilen evlerde yaşarlar. 12. Kahve, kakao, kauçuk, yağlı kamış, patates, pirinç ananas ve muz gibi ürünler yaygın olarak yetişmektedir. 966. Sınıf İnsanlar, Yerler ve Çevreler KKT - 10 1. I. Önemli maden yataklarının bulunması 4. Dünya üzerindeki okyanusların küçükten II. Kuzey yarımkürede yer alması büyüğe doğru sıralanışı aşağıdaki seçenekler- III. Üç tarafının denizlerle çevrili olması den hangisinde doğru olarak verilmiştir? IV. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının bulunması A Atlas Okyanusu-Hint Okyanusu-Büyük Okya- Buna göre, Türkiye’nin özelliklerinden hangisi nus göreceli konumu ile ilgili değildir? B Hint Okyanusu-Atlas Okyanusu-Büyük Okya-A I B II C III D IV nus C Büyük Okyanus-Atlas Okyanusu-Hint Okyanu- su D Büyük Okyanus-Hint Okyanusu-Atlas Okyanu- su2. Aşağıdakilerden hangisi paralellerle ilgili yan- 5. Bir ülkenin coğrafi koordinatlarının bulunabil- lış bir bilgidir? mesi için; A En büyük Paralel dairesi Ekvator’dur. I. Harita B 180 tane paralel dairesi vardır. II. Paralel ve meridyen değerleri C İki paralel arasındaki uzaklık her yerde aynıdır. III. Yükselti değerleri D Bütün paralellerin boyları birbirine eşittir. gibi ögelerden hangisi ya da hangilerinin bi- linmesi gerekmektedir? A Yalnız I B Yalnız II C I ve II D II ve III3. Aşağıdakilerden hangisi meridyenlerin özel- 6. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de birbirin- liklerinden değildir? den farklı iklim özelliklerinin görüldüğüne bir kanıt olamaz? A Meridyenlerin uzunlukları birbirinden farklıdır. A Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilebilmesi B Meridyenler aralarındaki mesafe dünyanın B Doğal bitki örtüsünün farklılıklar göstermesi şeklinden dolayı kutuplara doğru azalır ve ku- C Çeşitli akarsu rejimlerinin görülmesi tuplarda sıfır olur. D Çeşitli madenlerin çıkarılıyor olması C İki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakika- dır. D Dünya üzerinde 360 tane meridyen vardır. 976. Sınıf İnsanlar, Yerler ve Çevreler KKT - 11 1. • Yazları sıcak ve kuraktır. 4. Hindistan, Çin, Kore, Japonya, Mançurya, • Bitki örtüsü makidir. Bangladeş gibi Asya ülkelerinde görülen iklim • Yıllık sıcaklık farkı azdır. tipi aşağıdakilerden hangisidir? Murat Öğretmen öğrencilerine tahtaya yazdığı A Çöl iklimi B Muson iklimi özelliklerin hangi iklim tipine ait olduğunu sor- C Ekvatoral iklim D Kutup iklimi muştur Buna göre aşağıdaki cevaplardan hangisi doğrudur? A Akdeniz iklimi B Karasal iklimi C Karadeniz iklimi D Muson iklimi2. Uğurcan sınıf duvarında yer alan Türkiye Fiziki 5. Sevgili çocuklar, Çin’de çay tarımı yapılırken, İtal- Haritası’nı incelediğinde Büyük Menderes Ovası ya’nın Sicilya Adası’nda zeytincilik yapılır. ile Konya Ovası’nın farklı renklerde gösterildiğini fark etmiştir. Tunç Öğretmen’in derste yaptığı bu tespitler Çin ve İtalya’nın hangi özelliğinden kaynakla- Bu durum iki ovanın hangi bakımdan farklı ol- nır? masıyla ilgilidir? A Nüfuslarının çok olmasından A Yetiştirilen tarım ürünleri B Ulaşım imkanlarının gelişmiş olmasından C Maden yönünden zengin olmalarından B Yüzölçümleri D İklim özelliklerinin farklı olmasından C Deniz seviyesine göre konumları D Paralel ve meridyen değerleri3. Türkiye nüfus haritasını inceleyen Burak Marmara 6. • Yıllık sıcaklık ortalamasının 20°C’nin üstünde- Bölgesi’nin diğer bölgelere oranla daha fazla nü- dir. fuslandığını fark etmiştir. • Yıl boyunca yaz koşulları yaşanır. Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisi- dir? • Güneş ışınları yıl boyunca dik ve dike yakın açı- larla geldiğinden yıllık sıcaklık farkı azdır. A İklim koşullarının elverişli olması B Denize kıyısının bulunması • Akarsularının rejimleri düzenlidir ve yıl boyunca C Sanayi ve hizmet sektörünün gelişmesi bol su taşırlar. D Yüzölçümünün geniş olması Yukarıda özellikleri verilen iklim aşağıdakiler- den hangisidir? A Ekvatoral İklim B Akdeniz İklimi C Çöl İklimi D Kutup İklimi 984. ÜNİTEBİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM Sosyal Bilimler ve Toplum Hayalimdeki Gelecek Araştırma Yapıyorum Emek Bir HazinedirKazanımlar➢➢ Sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnekler verir. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekteki yaşam üzerine etkilerine ilişkin fikirler ileri sürer.➢➢ Bilimsel araştırma basamaklarını kullanarak araştırma yapar.➢➢ Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur.➢➢ Türkiye’nin temel fiziki coğrafya özellikleri nelerdir bu konuda sizlere kısa bilgiler vereceğiz. Sıra Sizde Kitabınızda yer alan Türkiye fiziki haritası, Türkiye iklim haritası ve Türkiye doğal bitki örtüsü haritalarından yararlanarak ülkemizin temel fiziki özelliklerini açıklayınız. Bunun için sınıfta arkadaşlarınızla grup çalışması yapınız. Belirlediğiniz özellikleri aşağıda verilen noktalı yerlere yazınız. Türkiye’nin Temel Fiziki Coğrafya Özellikleri Türkiye’nin yeryüzü şekilleri denildiğinde aklımıza dağlar, ovalar, platolar, vadiler, akarsular, göller gibi birçok unsur gelir. Ülkemizin yeryüzü şekillerini incelemeden önce genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz. Türkiye genelde yüksek bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1132 m’dir. Türkiye genelde engebeli ve dağlık bir ülkedir. Türkiye’de, batıdan doğuya gidildikçe yükselti artar. Türkiye’de dağlar genelde doğu batı uzantılıdır. Türkiye haritasını incelediğimizde kahverengi tonlarının geniş yer kapladığını görmekteyiz. Bunun anlamı Türkiye’de yükselti fazladır, dağlık ve engebeli alan geniş yer kaplar. Ülkemizdeki platolar genelde tarım ve hayvancılık amaçlı kullanılır. Post Views 85 Yazı dolaşımı

ülkemizin temel beşeri coğrafya özellikleri neler olduğunu belirtiniz